درباره شهر
شهر قروه درگزين با مساحتي بالغ بر 307 هكتار از توابع شهرستان درگزین در شمال استان همدان واقع شده و 9540 نفر جمعيت را در خود جاي داده است و از نظر موقعيت رياضي در مختصات جغرافيايي 35 درجه و 18 دقيقه 30 ثانيه طول شرقي قرار گرفته شده است. قروه درگزين يكي از قصبه هاي قديمي و تاريخي استان همدان است كه تاريخ سكونت و زندگي در آن به دوره هاي قبل از اسلام و عهد ساسانيان مي رسد شهر قروه درگزين در شرق دشت رزن در پهنه شمالي استان همدان قرار دارد اين شهر در دامنه كوهستان واقع شده و به تپه هاي سنگي معروف به سه برادر محدود مي شود.
پیشینه تاریخی شهر
به نظر می رسد قروه همان خوروه باشد که قلعه ای بوده در میان شهر میلاجرد که اکنون تنها نامی از میلاجرد به جا مانده است. آثار تاریخی زیادی در هنگام شخم و کشاورزی از این منطقه بدست آمده است. آثار باستانی یافته شده از تپه سوغان در کنار آبراه قروه درجزین و روستای کرفس، گویای جایگاه مهم این منطقه در دوره هخامنشی است. از جمله این آثار می توان از قلعه باستانی قروه درگزین نام برد. یافته های باستان شناسی حکایت از آن دارد که این قلعه به صورت بنای عظیم پلکانی و زیگورات مانند بوده است که احتمالاً می تواند عبادتگاه یا آتشکده دوران هخامنشی بوده باشد.
اطلاعات بدست آمده بر بازسازی و مرمت این قلعه در سال 470 ه.ق به دلایل نظامی و اهمیت قرارگاهی و میان راهی آن دلالت دارد که در کشمکش های امرای ملایری (740ه.ق) و چوپانی (783ه.ق)دست به دست می گشته تا اینکه در زمان امیر تیمور گورگانی (798ه.ق) به قرارگاه سپاه تیمور تبدیل می گردد. علاوه بر این قلعه می توان از قلعه حوق از بخش قهاوند یاد کرد که در دل کوه کنده شده و در متون سده هشتم از جمله جامع التواریخ رشیدی به همین نام یاد شده و محتمل است همان قلعه فرد جان باشد که ابن سینا چند ماهی در سال 414ه.ق در آنجا زندانی بوده است.
در سال 1031ه.ق شاه عباس در راه بازگشت از خراسان به مازندران قصبه درگزین را به رستم محمد خان ولی محمد خان از امرا ی ترکستان اقطاع داد. بعد از آن قروه به تصرف عثمانی درآمده و سپس به دست نادر شاه افشار بازپس گرفته شد. امروزه از قلاع قدیمی درگزین جز خرابه های یکسان شده با خاک اثری بر جای نمانده است. شواهد بدست آمده حاکی از آن است که این منطقه در دوره بعد از اسلام نیز بعنوان منطقه ای مقدس مورد توجه بوده و وجود مراکز تربیتی و معرفتی مهم در این منطقه حاکی از همین امر است. از جمله در مزلقان و همچنین در بوزنجرد (در نزدیکی بیوک آباد واقع در بخشی از منطقه درجزین باستانی) یکی از مراکز بسیار با اهمیت پرورش علما و عرفا قرار داشته به نحوی که از بزرگانی چون علی همدانی (مشهور به امام همدانی) و نیز یوسف همدانی (معروف به خواجه یوسف ابن ایوب همدانی) به عنوان طلبای نامی این مراکز یاد می کنند. در محدوده شهر قدیمی ترین نقطه، قلعه دینگسی است که تپه ای است مشرف به اطراف که سابقه احداث آن را به بیش از یک قرن پیش نسبت می دهند. این قلعه و محدوده اطراف آن در حال حاضر به محله قلعه دینگسی معروف است که یکی از قدیمی ترین محلات شهر محسوب می شود. غیر از قلعه مذکور دو قلعه دیگر منسوب به خوانین سابق منطقه وجود دارد. یکی قلعه دودانگه یا صادق خان که در داخل محدوده شهر و محله گل باغی واقع است. قلعه دیگر قلعه چهار دانگه یا محمد علی خان قراگوزلو است که در منتهی الیه جنوبی شهر و اطراف زمین های میلاجرد واقع شده است. امروزه از این دو قلعه خرابه هایی بیش باقی نمانده است.
شناخت تاریخچه علل پیدایش چگونگی توسعه شهر وروند رشد آن در ادوار گذشته درگزین که معرب آن درجزین است یکی از بخش های شهرستان رزن از استان همدان بوده که شامل دو دهستان علیا و سفلی است .
پرویز اذکایی قراگوزلو از درگزین باستانی بعنوان استقرار گاه شاهزادگان پارتی یاد می کند و اسامی پارتی موجود در این منطقه نیز همچون والا شگرد یا بلا شگرد ویس آباد، دولجرد، منوچهر، کاهارد، پشتجین، میلاجرد و بوزنجرد را حاکی از این امر می داند. آثار بدست آمده از روستای کرفس قدمت این منطقه را به دوره هخامنشی می رساند به نظر می رسد قروه همان خوروه باشد که قلعه ای بوده در میان شهر میلاجرد که اکنون تنها نامی از میلاجرد بجا مانده است آثار تاریخی زیادی درهنگام شخم و کشاورزی از منطقه بدست آمده است.
اولیاء چلبی در سفر نامه خود ( 1065) از یزد گرد پادشاه ساسانی بعنوان بیناگذار درجزین یاد نموده است و عنوان کرده که درجزین دهی کوچک بوده با همان عمارت یزدگردی تا این که در سده هشتم آن را معمور و آباد ان کرده اند از طرف دیگر آثار پراکنده ای که از قسمت های مختلف رزن به دست آمده است قدمت استقرار تمدنهای مختلف در این منطقه را در حدود هفت هزار سال و حتی بیش از آن به اثبات می رساند آثار باستانی یافته شده از تپه سوغان در کنار آبراه قروه درگزین و روستای کرفس گویای جایگاه مهم این منطقه در دوره هخامنشی است . از جمله این آثار می توان از قلعه باستانی قروه درگزین نام برد . یافته های باستانی شناسی حکایت از آن دارد که این قلعه به صورت بنای عظیم پلکانی و زیگورات مانند بوده است که احتمالاً می تواند عبادتگاه یا آتشکده دوران هخامنشی بوده باشد
اطلاعات بدست آمده، بر بازسازی و مرمت این قلعه در سال 470 ه.ق به دلایل نظامی و اهمیت قرار گاهی و میان راهی آن دلالت دارد که در کشمش های امرای ملایری (740ه.ق)و چوپانی (783ه.ق) دست به دست می گشته تا اینکه در زمان امیر تیمور گور کانی(798ه.ق)به قرار گاه سپاه تیمور تبدیل می گردد . علاوه بر قلعه می توان از قلعه حوق از بخش قهاوند یاد کرد که در دل کوه کنده شده و در متون سده هشتم از جمله جامع التواریخ رشیدی به همین نام یاد شده و محتمل است همان قلعه فردجان باشد که ابن سینا چند ماهی در سال (414ه.ق) در آن جا زندانی بوده است .
در سال (1031 ه.ق) شاه در بازگشت از خراسان به مازندارن قصبه درجزین را به رستم محمد خان از امرای ترکستان اقطاع داد. بعد ار آن قروه به تصرف عثمانی در آمده و سپس به دست نادر شاه افشار باز پس گرفته شد . امروزه از قلاع قدیمی درجزین جز خرابه های یکسان شده با خاک اثری بر جای نمانده است.شواهد بدست آمده حاکی از آن است که این منطقه در دوره بعد از اسلام بعنوان منطقه مقدس مورد توجه بوده و وجود مراکز تربیتی و معرفتی مهم در این منطقه حاکی از همین امر است . از جمله در مزلقان و همچنین در بوزنجرد ( در نزدیکی بیوک آباد واقع در بخشی از منطقه درجزین باستانی ) یکی از مراکز بسیار با اهمیت پرورش علما و عرفا قرار داشته به نحوی که از بزرگان چون علی همدانی مشهور (به امام همدانی) و نیز یوسف همدانی ( معروف به خواجه یوسف ابن ایوب همدانی ) به عنوان طلبای نامی این مراکز یاد می کنند.
در محدوده شهر قدیمی ترین نقطه، قلعه دینسگی است که تپه ای است مشرف به اطراف آن در حال حاضر به محله قلعه دینگسی معروف است که یکی از قدیمی ترین محلات شهر محسوب می شود غیر از قلعه مذکور دو قلعه دیگر منسوب به خوانین سابق منطقه وجود دارد . یکی از قلعه دو دانگه یا صادق خان که در داخل محدوده شهر و محله گل باغی واقع است.
قلعه دیگر قلعه چهار دانگه یا محمد علی خان قراگوزلو است که منتهی الیه جنوبی شهر و اطراف زمین های میلاجرد واقع شده است . امروزه از این دو قلعه خرابه های بیش باقی نمانده است .
درباره قروه درجزین تاریخ. فرهنگ وموقعیت جغرافیایی
ضرورت تحقیق :
پایان یافتن نظام ارباب – رعیتی در روستا و از بین رفتن طبقه بزرگ مالکان روستایی تبدیل بزرگ مالکی به خرده مالکی ماشینی شدن کشاورزی و بیکار شدن بخشی از نیروی کار روستایی انتقال نیروی کار ارزان به شهرها و در نهایت از هم پاشیدن رابطه شهر و روستا اشاره کرد.
از دیگر محرک های اصلی مهاجرت های روستا- شهری می توان افزایش چشمگیر در آمد نفت طی سال های 1353تا 1357 اشاره کرد که به دنبال آن در آمد اضافی به بخش های شهری سرازیر شده و نرخ مهاجرت روستاییان به طرز قابل توجهی افزایش یافت .
روند رشد شتابزده مهاجرت ،در سال پس از انقلاب وقوع تحولات ژرف فرهنگی اجتماعی همچنان ادامه یافت از جمله عوامل رشد شهر نشینی در این دوره مزیت های بی حد و حصری از قبیل مسکن ،آب ، برق و ... بود که برای افراد کم در آمد در جوامع شهری در نظر گرفته شده بود. شهر طی یک مدت زمان محدودی بیشترین میزان رشد کالبدی را تجربه کرده است.
اهداف مورد بررسی در این تحقیق :
هدف اول : بررسی کلی منطقه و تعیین حوزه نفوذ شهر
هدف دوم : بررسی طبیعی و جغرافیایی
هدف سوم: بررسی اجتمایی – اقتصادی
هدف چهارم : بررسی کالبدی شهر
هدف پنجم : بررسی حمل و نقل
بیان مسئله :
سابقه سکونت در منطقه قروه درگزین به دوره های پیش از اسلام و حتی هخامنشیان می رسد.این سابقه در قسمت های مختلف وجود دارد به نحوی که شهر میلاجرد که از آن یاد شده امروزه محدوده ای از اراضی کشاورزی و .... واقع در حد جنوبی شهر گفته می شود که آثار مصنوع بشری زیادی در آن پیدا شده که دال به سابقه سکونت آن دارد
اما آنچه امروزه بر چهره شهر رخنمون است تابع مراحلی از رشد و توسعه کالبدی است که مربوط به قرن حاضر و سده اخیر می گردد.
اولین سکونتگاه در اطراف قلعه دینگسی بعنوان هسته اولیه شکل گیری شهر جای گرفته اند و به تدریج شهر در اطراف این مرکز توسعه یافته است به نحوی که محله قلعه دینگسی کنونی می توان به عنوان مرحله اول توسعه کالبدی شهر قلمداد کرد.
مرحله دوم توسعه شهر، به صورت شعاعی در اطراف هسته اولیه شکل گرفته که بخشی از محلات گل باغی و قنبر آباد را شامل می شود. ویژگیهای بافت کالبدی بجا مانده از این دوره همچون شبکه راه های منظم قطعات نا همگون و تقریبا هندسی و دانه بندی نسبتاً درشت بیانگر رشد ارگانیک شهر طی این دوره ها می باشد محدوده مشتمل بر این دوره توسعه شهر را می توان محدوده بافت قدیم شهر تلقی کرد.
مرحله سوم توسعه شهر نشان دهنده گسترش کالبدی با شتابی بیشتر در جهت شمال و به سمت ورودی شهر است روند سریع توسعه در این دوره را می توان با تحولات معاصر خود بررسی کرد از جمله :
اصلاحات اراضی در ایران به عنوان یک عامل مهم در تشدید مهاجرت هایی روستاییان به شهر نقش بازی کرد . در حقیقت پس از اصلاحات ارضی و بروز برخی نتایج سوءآن است که مهاجرین روستایی به سوی شهرها سرازیر شده و شهر نشینی رشد سریع به خود گرفت.
روند رشد شتابزده مهاجرت ،در سال پس از انقلاب وقوع تحولات ژرف فرهنگی اجتماعی همچنان ادامه یافت از جمله عوامل رشد شهر نشینی در این دوره مزیت های بی حد و حصری از قبیل مسکن ،آب ، برق و ... بود که برای افراد کم در آمد در جوامع شهری در نظر گرفته شده بود. شهر طی یک مدت زمان محدودی بیشترین میزان رشد کالبدی را تجربه کرده است.
در نهایت در مرحله چهارم توسعه سازمان یافته و آماده سازی شده بخش هایی از شهر همچون شهرک فرهنگیان شهرک سیمان و شهرک کارمندان دیده می شود.بافت شطرنجی و شبکه ارتباطی منظم این نواحی نیز حاکی از وجود برنامه و طرح مشخص برای توسعه این مناطق است این قسمت از توسعه تقریباً منفصل از بافت میانی در غرب و شمال شهر شکل گرفته است.
پیشینه تحقیق:
شناخت تاریخچه علل پیدایش چگونگی توسعه شهر وروند رشد آن در ادوار گذشته درگزین که معرب آن درجزین است یکی از بخش های شهرستان رزن از استان همدان بوده که شامل دو دهستان علیا و سفلی است .
پرویز اذکایی قراگوزلو از درجزین باستانی بعنوان استقرار گاه شاهزادگان پارتی یاد می کند و اسامی پارتی موجود در این منطقه نیز همچون والا شگرد یا بلا شگرد ویس آباد،دولجرد،منچر،کاهارد، پشتجین، میلاجرد و بوزنجرد را حاکی از این امر می داند. آثار بدست آمده از روستای کرفس قدمت این منطقه را به دوره هخامنشی می رساند به نظر می رسد قروه همان خوروه باشد که قلعه ای بوده در میان شهر میلاجرد که اکنون تنها نامی از میلاجرد بجا مانده است آثار تاریخی زیادی درهنگام شخم و کشاورزی از منطقه بدست آمده است.
اولیاء چلبی در سفر نامه خود ( 1065)از یزد گرد پادشاه ساسانی بعنوان بیناگذار درجزین یاد نموده است و عنوان کرده که درجزین دهی کوچک بوده با همان عمارت یزدگردی تا این که در سده هشتم آن را معمور و آباد ان کرده اند از طرف دیگر آثار پراکنده ای که از قسمت های مختلف رزن به دست آمده است قدمت استقرار تمدنهای مختلف در این منطقه را در حدود هفت هزار سال و حتی بیش از آن به اثبات می رساند آثار باستانی یافته شده از تپه سوغان در کنار آبراه قروه درجزین و روستای کرفس گویای جایگاه مهم این منطقه در دوره هخامنشی است . از جمله این آثار می توان از قلعه باستانی قروه درجزین نام برد . یافته های باستانی شناسی حکایت از آن دارد که این قلعه به صورت بنای عظیم پلکانی و زیگورات مانند بوده است که احتمالاً می تواند عبادتگاه یا آتشکده دوران هخامنشی بوده باشد
اطلاعات بدست آمده، بر بازسازی و مرمت این قلعه در سال 470 ه.ق به دلایل نظامی و اهمیت قرار گاهی و میان راهی آن دلالت دارد که در کشمش های امرای ملایری (740ه.ق)و چوپانی (783ه.ق) دست به دست می گشته تا اینکه در زمان امیر تیمور گور کانی(798ه.ق)به قرار گاه سپاه تیمور تبدیل می گردد . علاوه بر قلعه می توان از قلعه حوق از بخش قهاوند یاد کرد که در دل کوه کنده شده و در متون سده هشتم از جمله جامع التواریخ رشیدی به همین نام یاد شده و محتمل است همان قلعه فردجان باشد که ابن سینا چند ماهی در سال (414ه.ق) در آن جا زندانی بوده است .
در سال (1031 ه.ق) شاه در بازگشت از خراسان به مازندارن قصبه درجزین را به رستم محمد خان از امرای ترکستان اقطاع داد. بعد ار آن قروه به تصرف عثمانی در آمده و سپس به دست نادر شاه افشار باز پس گرفته شد . امروزه از قلاع قدیمی درجزین جز خرابه های یکسان شده با خاک اثری بر جای نمانده است.شواهد بدست آمده حاکی از آن است که این منطقه در دوره بعد از اسلام بعنوان منطقه مقدس مورد توجه بوده و وجود مراکز تربیتی و معرفتی مهم در این منطقه حاکی از همین امر است . از جمله در مزلقان و همچنین در بوزنجرد ( در نزدیکی بیوک آباد واقع در بخشی از منطقه درجزین باستانی ) یکی از مراکز بسیار با اهمیت پرورش علما و عرفا قرار داشته به نحوی که از بزرگان چون علی همدانی مشهور (به امام همدانی) و نیز یوسف همدانی ( معروف به خواجه یوسف ابن ایوب همدانی ) به عنوان طلبای نامی این مراکز یاد می کنند.
در محدوده شهر قدیمی ترین نقطه، قلعه دینسگی است که تپه ای است مشرف به اطراف آن در حال حاضر به محله قلعه دینگسی معروف است که یکی از قدیمی ترین محلات شهر محسوب می شود غیر از قلعه مذکور دو قلعه دیگر منسوب به خوانین سابق منطقه وجود دارد . یکی از قلعه دو دانگه یا صادق خان که در داخل محدوده شهر و محله گل باغی واقع است.
قلعه دیگر قلعه چهار دانگه یا محمد علی خان قراگوزلو است که منتهی الیه جنوبی شهر و اطراف زمین های میلاجرد واقع شده است . امروزه از این دو قلعه خرابه های بیش باقی نمانده است .
.فصل اول:
مطالعات کلی منطقه و حوزه نفوذ شهر
نقاط شهری به تناسب اندازه، جمعیت و نقش خود در منطقه می توانند در جاذبه های متفاوتی داشته باشند و این امر موجب برقراری روابط بین شهر یا منطقه پیرامون و سایر سکونتگاههای می گردد بدین ترتیب شهر در تعامل متقابلی با سکونتگاههای شهری وروستایی اطراف خود قرار میگرد که نادیده انگاشتن این تاثیر و تاثر در طرح و برنامه ریزی شهر،منجر به شکست طرح و رخ دادن مشکلات عدیده ای در شهر و ساز و کار آن می گردد.از اینرو در جهت مقابله با این امر در طرحهای توسعه عمران به تعیین بررسی حوزه نفوذ پرداخته می شود و عوامل مختلفی در این خصوص به کار گرفته می شود تا بتوان به حد و مرز معین از تعاملات شهر با محیط اطراف خود رسید و تاثیرات متقابل آن را در برنامه و طرح و شهر به کار گرفت در این خصوص در طرح و توسعه عمران شهر قروه درجزین عوامل زیر به عنوان عوامل عمده و شاخص مد نظر قرار گرفته است:
الف) تقسیمات کشوری: این تقسیمات اصولاً بر اساس مراجعات اداری – سیاسی در سطح ناحیه (شهرستان ) صورت می گیرد.
ب) عوامل جغرافیای : از قبیل خصوصیات زمین شناسی وضع ناهمواریها هیدرو گرافی ،شکل زمین،قابلیت اراضی و...
ج ) مراکزجمعیتی شهری و روستایی مجاور شهر مورد مطالعه :
وجود این مراکز ،تعدد،فاصله و زمان دسترسی به آنها از عمده عوامل تعیین حوزه نفوذ یک شهر اند.
د) شبکه ارتباطی موجود در منطقه:راه های ارتباطی در واقع وسیله ارتباط و پدید آمدن تاثیرات متقابل سکونتگاها ست و از عوامل تعیین کننده محسوب می شود.
و) ویژگیهای اقتصادی – اجتمایی : ویژگیها و جاذبه و دامنه های اقتصادی اجتمای در تمدید و گسترش روابط حوزه نفوذ یک نقش بسزایی دارد.
ه ) وجود خدمات رفاهی در نقاط جمعیتی : از جمله تعیین کننده ترین عوامل تعیین حوزه نفوذ ،وجود و عدم خدمات رفاهی است که موج حر کات بین سکونتگاهی را سبب می شود.
بررسی عوامل شش گانه فوق الذکر در منطقه پیرامون شهر قروه درجزین با در نظر گرفتن نتایج مطالعات طرح ساماندهی فضاها و مراکز روستایی استان همدان که این شهر را به عنوان مرکز منظومه قروه درجزین دیده است منجر به توفیق محدود ه های حوزه نفوذ مستقیم و غیر مستقیم شهر به شرح ذیل گردید.
ب- روستاهای واقع در حوزه نفوذ غیر مستقیم :
روستاهایی که هیچ مراجعه خدماتی مستمر به شهر قروه درجزین ندارند و در اولویت اول به مراکز خدماتی دیگری مراجعه می کنند 13 روستای بخش نیز از چنین وضعیتی برخوردارند.
از کل مساحت 759 کیلو متر مربعی بخش ، 270 کیلو متر مربع آن در حوزه نفوذ مستقیم شهر واقع شده است .
از کل جمعیت روستایی بخش نیز، 17386 نفر مشتمل بر 39/56 درصد در حوزه نفوذ مستقیم شهر ساکن هستند و 61/43 درصد نیز در حوزه نفوذ مستقیم شهر 39/64 نفر در کیلو متر مربع بوده است. این در حالی است که در حوزه نفوذ شهر حدود 5/27 نفر در هر کیلو متر مربع ساکن می باشند.
شرح مساحت تعداد روستا جمعیت روستایی تراکم جمعیتی
حوزه نفوذ مستقیم 270 25 17386 39/64
حوزه نفوذ غیر مستقیم 489 14 13446 5/27
کل حوزه 759 39 30832 62/40
.فصل دوم :
مطالعات محیطی
.خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی شهر
- موقعیت جغرافیایی:
شهر قروه درجزین با مساحتی بالغ بر 244 هکتار از توابع شهرستان رزن در شمال استان همدان واقع شده و از نظر موقعیت ریاضی در مختصات جغرافیایی 35 درجه و 18 دقیقه و 25 ثانیه تا 49 درجه و 6 دقیقه و 30 ثانیه طول شرقی قرار گرفته است.
- ناهمواریها:
به منظور بررسی ناهمواریها منطقه بر پایه نقشه توپوگرافی 1:25000 اقدام به تهیه نقشه های موضوعی سطوح ارتفاعی و جهات و طبقات شیب شهر و حوزه پیرامون آن در محدوده حوزه آبریز گردیده است.
- ارتفاع:
از نظر مرفولوژیکی شهر حوزه قروه درجزین آبریز آن از سه واحد کوهستان،کوهپایه و دشت تشکیل شده است و فرکانس ارتفاعی آن مابین ارتفاع 1720 متری در دشت رزن و شهر قروه درجزین در واحد دردشت تا 2780 متری ارتفاعات خرقان در مرز استان قزوین در واحد کوهستان 0 در( شمال محدوده )می باشد.
بر اساس نقشه سطوح ارتفاعی حوزه آبریز شهر قروه درجزین و با استفاده از روش وزنی ، ارتفاع متوسط محدوده مورد مطالعه 1915 متر از سطح دریا محاسبه شده است بیش از 7/59 درصد از سطح محدوده از ارتفاع کمتر از 1900 متر برخوردار می باشد و شهر قروه درجزین با متوسط ارتفاع 1788 متر از سطح دریا در سطوح ارتفاعی کمتر از 1800 متر در واحد دشت استقرار یافته است . محدوده شهر در طبقات ارتفاعی 1770تا 1800 متر قرار گرفته و سطوح ارتفاعی 1786 تا 1794 با مساحتی بالغ بر 52 درصد بیشترین سطح از شهر شامل می شود و از نظر جغرافیایی نیمه شمالی شهر از ارتفاع بالای 1790 متر و نیمه جنوبی شهر از ارتفاع کمتر از 1790 متر برخوردارند و در مجموع ارتفاع شهر به جنوب با روند شمال شرقی جنوب غربی کاهش می باید. به تناسب تغییرات ارتفاع در سطح شهری ارتفاع در محلات مختلف آن نیز متفاوت می باشد به طوریکه محله شماره 5 برقرار گرفتن درسطح ارتفاعی بین 1794 تا 1800 متر بعنوان مرتفع ترین و محله شماره 2 بعنوان کم ارتفاع ترین محله در شهر و بخش های جنوبی محله شماره و یک پست ترین قسمت شهر محسوب می شود شیب :
به تناسب تغییرات ارتفاع در سطح شهر و حوزه آبریز آن شیب منطقه نیز متغییر است و بطور کلی میزان آن از شمال به جنوب کاهش می باید و بر اساس نقشه جهات شیب بیش از 2/33 درصد از سطح محدوده دارای جهت شیب جنوب غربی جنوب شرقی ناهمواریهای منطقه و آفتابگیر بودن شهر با توجه به موقعیت استقرار آن می باشدبر اساس نقشه طبقات شیب منطقه شیب متوسط شهر و حوزه آبریز آن به روش وزنی 6/6 درصد محاسبه شده که نشانگر ملایم بودن شیب آن می باشد . بطوری که بیش از 9/74 درصد سطح منطقه ازشیب کمتر ازیک درصد برخوردارند. همچنین بر اساس نقشه شیب شهر به جز حواشی رودخانه قوری چای در شرق شهر 0 در محلات 4و1 و بخش های محدودو پراکندگی در سایر نقاط شهر شیب شهر غالبا کمتر از 3 درصد می باشد.
مسائل کلی زمین شناسی
- زمین شناسی :
شهر قروه درجزین و حوزه پیرامونی آن زون ساختمانی سنندج – سیرجان واقع شده و متأثر از حرکات کوهزایی آلپین ، در فازهای کوهزایی سیمیرن سازندهای زمین شناسی متعددی در دوران های دوم و سوم و چهارم زمین شناسی شکل گرفته است.
سنگ های آهک تیره رنگ بیومیکریتی مر بوط به دوره کر تا سه (11K) و کالک های شیستی بیومیکریتی تا اسپاری با رنگ خاکستری نقره ای مر بوط به دوره ژوراسیک (HSJ)مر بوط به دوران دوم زمین شناسی در شرق روستای منوچهر و جنوب شرق حوزه آبریز شهر قروه درجزین رخنمون دارند.
همچنین سنگهای آهکی با میان لایه های ران کرم رنگ و توف اندزیتی ((F24مارن های قرمز تا خاکستری رنگ (MMO)مارن های خاکستری تاسبز زیتونی (MIMO) و توف شیشه ای کربناتی (TNAMO)گذاره های تراکمی آندزیتی تیره (NAMO) و سنگ های آهکی بیومیکریتی (1OM )مجموعه سنگ های مربوط به
دوران زمین شناسی در شهر قروه درجزین و پیرامون آن و حوزه آبریز می باشد که در بخش هایی از شرق و جنوب شرق حوزه رخنمون دارند.
بیشترین سطح از اراضی محدود از رسوبات آبرفتی دوران چهارم تشکیل می دهد که شهر قروه درجزین در بستر این رسوبات قرار گرفته است که ضخامت آن در بخش ها و محلات مختلف شهر متفاوت است
- قابلیت و ارزیابی اراضی :
منطقه مورد مطالعه از نظر قابلیت و ارزیابی اراضی از 4 تیپ اصلی کوه ها ، تپه ها ، فلات ها و تراس های آبرفتی تشکیل شده است و شهر قروه در واحد اراضی 2-4 در تیپ دشت های دامن های استقرار یافته است و از نظر مساحت این واحد بیشترین سطح از حوزه آبریز شهر قروه تشکیل می دهد و دارای ویژگیهای به شرح ذیل می باشد .
• دشت های دامنه های نسبتاً مسطح با شیب بسیار ملایم.
• دارای خاک عمیق با بافت سنگین تا خیلی سنگین بدون سنگ ریزه.
• دارای کاربری موجود زراعت آبی درختکاری و نقاط شهری و روستایی.
• دارای محدودیت خاک به لحاظ بافت سنگین آن و محدودیت آبهای زیر زمینی به لحاظ بالا بودن سطح آن.
در صورت انجام عملیات اصلاحی چون تسطیح و بهبود وضعیت فیزیکی خاک در پایین آوردن سطح آبهای زیر زمینی از قابلیت مناسب برای زراعت آبی و باغی می باشد.
زلزله خیزی منطقه وشهر:
بر اساس نتایج تحقیقات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن وزارت مسکن و شهر سازی در نقشه پهنه بندی زلزله خیزی کشور محدوده مورد مطالعه در پهنه زلزله خیزی بالا در زمینه شمالی ، متوسط در قسمت مرکزی و خود شهر در پهنه زلزله خیزی پایین قرار گرفته است.
از نظر مورفولوژی ساختمانی محدوده مورد مطالعه در محل تلاقی زدن های تکتونیکی زاگرس در جنوب سنندج – سیرجان در مرکز وایران مرکزی در شمال محدوده می باشد که این امر باعث شکستگی های کوچک و بزرگی با امتداد های مختلف در شمال حوزه آبریز شهر قروه درجزین شده است بطوری که مطابق زلزله های ثبت شده در منطقه در منطقه بیش از 62 زلزله در سطح منطقه با شدت 3/2 با 5/6 درجه ریشتر رخ داده است که بر اساس تحلیل زلزله های تاریخی منطقه به روش توزیع نرمال وقوع زمین لرزه ای با قدرت 6 ریشتر در دوره برگشت 100 و 1/5 درجه در دوره برگشت 40 ساله متحمل است.
وضع ارتباطات در منطقه :
در عصر کنونی نقش ارتباطات وسیستم های ارتباطی در زندگی انسانها برکسی پوشیده نیست بطوری که ،یکی از شاخص های اصلی برای سنجش میزان پیشرفت جوامع ،کیفیت سیستم های ارتباطی صورت می گیرد و هرچه این سیستم ها از نظر کمی وکیفی قوی تر، پیچیده تر و متنوع تر باشند، قدرت ارتباطی جوامع و شهروندان افزایش می یابد. دریک دسته بندی کلی و سیستم های ارتباطی را می توان به سه دسته زیر تقسیم کرد:
- راهها
- مخابرات
- صدا وسیما
شبکه راهها :
راه که نقش جابجایی انسانها و کالاها و خدمات و... را بر عهده دارند خود به دسته تقسیم می شوند .
1- راه های زمینی 2- راه های هوایی 3- راه های دریایی 4- راه های آبی
- راه های زمینی :
راه های زمینی که عمده ترین سهم را در جریان جابجایی کالا و مسافر بر عهده دارند، به دو دسته تقسیم می شوند.
1- راه های جاده ای : 1- آزاد راه ها 2- راه های اصلی 3- راه های فرعی 4- راه های روستای
2- راه آهن : بررسی انجام شده حاکی است که تا کنون استان همدان به شبکه راه آهن سراسری کشور وصل نشده است و فاقد هرگونه جابجایی از این طریق می باشد این در حالی است که خط آهن محور خوزستان از جنوب شرقی استان می گذرد و نزدیکترین ایستگاه به استان ، ایستگاه اراک در فاصله 176 کیلومتری از مرکز استان می باشد.
- راه های هوایی :
استان همدان تنها یک فرودگاه داخلی دارد که در شهر همدان واقع شده است.و پروازهای داخلی استان را پوشش می دهد این فرودگاه در سال 1351 تأسیس شده است و دارای دو باند با عرض 148 متر و طول 10593 متر می باشد.
- راه های آبی :
استان همدان با توجه به موقعیت جغرافیایی خود ( دوری از درياها و اقیانوسها ) فاقد راه دریایی است.
منابع آب
منابع آب شهرستان رزن جزء حوزه آبریز مرکزی ( قره چای ) بوده و شامل دشتهای همدان ، بهار ، کبودرآهنگ ، رزن ، فامنین و قهاوند می گردد که بر حسب موضوع طرح دشت همدان – بهار در این بررسی مورد نظر می باشد.
این دشت در شمال و شمال شرق استان واقع گردیده است وسعت حوزه آبریز آن بالغ بر 2560 کیلو متر مربع و مساحت دشت حدود 1500 کیلو متر مربع می باشد.
منابع آبهای سطحی:
در این دشت رود خانه دائمی و مهمی وجود ندارد از رود خانه های قابل اهمیت که دارای ایستگاه هیدرمتری هستند رودخانه خمیگان و زهتران را نام برد.
رودخانه خمیگان:
رودخانه خمیگان از کوه های پنج انگشت واقع در شمال شرق استان همدان سر چشمه گرفته و در روستای فامنین به رود خانه سیمینه رود می پیوندد.
شیب عمومی رودخانه شیبی ملایم وحدود48/0 درصد و طول رودخانه اصلی 25/6کیلو مترارتفاع متوسط حوزه 9/2057 متر و خروجی حوزه 1850 متر از سطح دریای آزاد است.آبدهی متوسط آن در ایستگاه پل جاده 41/0 متر مکعب در ثانیه و حجم تخلیه سالیانه آن حدود 93/12 میلیون متر مکعب است که توزیع فصلی آبدهی رودخانه در پاییز و زمستان، بهار وتابستان به ترتیب 2/13 ،3/30، 10/40 ، 4/7 درصد ازکل است.
رودخانه زهتران:
رودخانه زهتران در کوه های شاه بلاغی و آق در بند در شرق و شمال شرقی استان همدان سر چشمه گرفته درحدود روستای نصیر آباد به رودخانه قره چای می ریزد سطح حوزه آبریز آن در ایستگاه هیدرو متری زهتران 4/474 کیلو متر مربع شیب معمولی رودخانه شیبی نسبتاً ملایم و حدود 86/0 درصد طول رودخانه اصلی 3/39 کیلو متر ارتفاع متوسط حوزه 2/1995 متر و ارتفاع خروجی حوزه 1800 متر از سطح دریای آزاد است آبدهی متوسط آن در ایستگاه زهتران 34/0 متر ککعب در ثانیه و کل حجم تخلیه سال در 72/10 میلیون متر مکعب است توزیع فصلی آبدهی رودخانه در پاییز ، زمستان ، بهار و تابستان به ترتیب 13، 13/42 ، 32، 6/13 درصد از کل است.
آبهای زیر زمینی:
جهت جریان آبهای زیر زمینی محدوده مورد مطالعه به تبعیت از موفولوژی حاکم بر منطقه از طریق مخروط افکنه و سیل های فصلی و همچنین نفوذ مستقیم آبهای سطحی ناشی از بارش صورت می گیرد بر اساس نقشه های ژئوهیدرولوژیکی و کیفیت آب منطقه متناسب با سازندهای زمین شناسی از کیفیت و میزان آبدهی آبها متفاوت است بطوریکه در حوزه قروه درجزین در 5 سطح قابل بررسی است و سازندهای دوران سوم از کیفیت آب خوب و وضعیت آبدهی خوب تا متوسط برخوردارند. سنگهای آهکی بیومیکریتی از کیفیت آب خوب تا متوسط ، سازندهای دوران دوم در شرق شهر بدلیل نفوذ پذیری کم سازند از کیفیت آب متوسط و آبدهی ضعیف و رسوبات آبرفتی دوران چهارم از جمله پادگانه های مخروط افکنه ها و رسوبات آبرفتی از کیفیت آب خوب و از وضعیت آبدهی خوب تا عالی برخوردارند و شهر قروه درجزین در این پهنه از کیفیت منابع آب قرار گرفته است و از نظر تجزیه شیمایی منابع آب در منطقه بی کربناته (3HCO) استقرار یافته است.
منابع ونحوه تامین آب شهر:
شهر قروه درجزین و پیرامون آن در حوزه آبریز مرکزی قرار گرفته و هیچ رودخانه دائمی در آن جاری نمی باشد و رودخانه فصلی و اتفاقی با امتداد شمالی – جنوبی که در شرق شهر و چشمه ها و قنات ها و چاه های عمیق و نیمه عمیق مجموعه منابع آبهای سطحی و زیر زمینی منطقه راشامل می شود و در مجموع بهره برداری از منابع آبهای زیر زمینی بعنوان مهمترین منابع تامین آب شرب و کشاورزی شهر قروه درجزین و روستاهای پیرامون آن می باشد بر اساس اعلام شرکت آب و فاضلاب استان همدان منابع تامین آب مصرفی شهر از چاه های واقع در محدوده شهر رزن می باشد که با یک خطوط لوله 400 میلیمتری از شهر رزن به شهر قروه منتقل و سه شبکه توزیع آب شهر متصل می گردد.
علیرغم اعلام نبود مشکل آب در شهر واعلام رضایت اهالی از کیفیت آب شرب شهری اما با توجه به رشد جمعیت شهرنشینی در شهرهای قروه درجزین رزن و وابستگی شدید شهر قروه درجزین به منابع آب ذخیره شده در مخزن 10000 متر مکعب رزن و از همه مهمتر بالا بودن میانگین آب مصرفی در این شهرها نسبت به متوسط استان و کشور پیش بینی می شود در افق طرح شهر قروه درجزین با مشکل کم آبی مواجه خواهد شد در این خصوص توصیه می شود مسئولین محلی استان مطالعات کاربردی مرحله دوم طرح جامع آب شهر را با هدف تامین آب شرب شهر قروه درجزین در روستاهای پیرامون در بلند مدت در دستور کار خود قرار داده و منابع آب جدیدی جایگزین وضعیت فعلی کمتر که با توجه به منابع آب نسبتا غنی در حوزه ها و آبریز شهر و شرایط ژئوهیدرولوژی آن زمینه برای تحقق تامین منابع آب بیشتر فراهم است.
مسائل هواشناسی ( حرارت ، باران ، رطوبت و ... )
محدوده مورد مطالعه متأثر از عوامل محلی و جهانی از شرایط اقلیمی خاصی در فصول مختلف سال برخوردار است .جهت بررسی وتحلیل پارامترهای اقلیمی منطقه از داده های هواشناسی و ایستگاه کلیماتولوژی درجزین و ایستگاه سینوپتیک همدان از بدو تاسیس تا سال 2003 میلادی استفاده شده است.
متوسط بارش سالانه منطقه در ایستگاه درجزین 385 میلیمتر است که میزان آن در ماه ها و فصول مختلف سال متغییر است و اسفند ماه با 9/63 میلیمتر بعنوان پرباران ترین و شهریور ماه با حداقل 4/0 میلیمتر بارش کم بارانترین ماه سال است از نظر توزیع فصلی فصل زمستان با 5/155 میلیمتر بیش از 4/40 درصد بیشترین میزان بارش 24 ساعته ثبت شده 99 میلیمتر در روز 4 آبان ماه 1972 میلادی به ثبت رسیده است و تعداد روزهای بارانی در سال 53 روز در سال است . متوسط دمای سالانه در محدوده مورد مطالعه 5/11 درجه سانتیگراد است که میزان آن بین 6/3- درجه سانتیگراد در دی ماه تا 1/26 درجه در تیر ماه در نوسان است.
دمای ثبت شده در ایستگاه درجزین بیش از 34- درجه زیر صفر در دی ماه سال 1972 می باشد حداکثر مطلق دمای ثبت شده به میزان 41 درجه سانتیگراد در تیر ماه 1976 می باشد که نشانگر نوسان دمای 75 درجه ای منطقه و حاکم بودن شرایط بری شدید در منطقه می باشد.
متوسط رطوبت نسبی منطقه 54 درصد می باشد که میزان آن حداکثر به میزان 78 درصد در دی ماه و حداقل میزان رطوبت به میزان 33 درصد در ماه های تیر و مرداد می باشد که میزان آن در ساعات مختلف روز متفاوت است .
با توجه به موقعیت شهر قروه درجزین و شرایط جوی حاکم بر منطقه رطوبت نسبی منطقه متعادل و مناسب برای شرایط زیست می باشد که پوشش گیاهی نسبتاً مناسب و تعریق ناشی از آنها و منابع آبهای نسبتاً غنی از جمله عوامل مهم تعدیل و رطوبت نسبی می باشد.
تعداد روزهای یخبندان در این محدوده بیش از 137 روز در سال است که متناسب با ورود توده هوای سردسیری و.... اواخر فصل پاییز و در طول فصل زمستان تعداد روزهای یخبندان بیشتر می شود .
جهت بررسی باد در منطقه از ایستگاه سینوپتیک همدان استفاده شده است که مطابق داده های ثبت شده در ایستگاه مذکور متوسط سرعت باد 2/3 نات در ثانیه می است و بیش از 65 درصد از جریان بادهای منطقه آرام بوده است و باد غالب منطقه جنوب غربی و نایب باد غالب آن غربی است.
سریعترین باد ثبت شده با سرعت بیش از49 نات در ثانیه معادل 2/88 کیلومتر در ساعت در اسفندماه سال 1983 از جهت جنوب غرب ثبت شده است .
میزان ساعات آفتابی در طول سال حدود 1/2929 ساعت می باشد که مرداد ماه با 352 ساعت بیشترین ساعات آفتابی و دی ماه با 3/149 ساعت کمترین ساعت آفتابی را داشته است و در مقابل در طول سال بیش از 7/50 روز هوا با پوشش ابر ناکی نسبتاً کامل 8/7و 8/8 بوده است
نوع اقلیم شهر طبق روش کوپن ، اقلیم منطقه نیمه خشک سرد و بر اساس روش دمارتن دارای اقلیم نیمه خشک می باشد.
بر اساس جدول بیوکلیماتیک ماه های اردیبهشت و مهر به منطقه آسایش و ما ههای دی ،بهمن ، اسفند ، فروردین ، آبان و آذر پایین تر از منطقه آسایش قرار دارند و در طول شبانه روز نیازمند استفاده از وسایل گرم کننده می باشد و ماه های خرداد ، تیر ، مرداد و شهر یور بالاتر از منطقه آسایش قرار گرفته اند که نیازمند استفاده از وسایل خنک کننده مطلوب یا جریان هوای حداقل یک متر بر ثانیه می باشد و بر اساس نتایج حاصله از بررسی اقلیمی در جدول ماهانی توصیه های طراحی اقلیمی برای شهر قروه به شرح زیر پیشنهاد شده است .
- جهت گیری ساختمانها شمالی – جنوبی باشد ( محور طویل تر ساختمان در جهت شرق – غرب )
• طراحی فضایی فشرده فاصله گذاری کم با توجه به شرایط اقلیمی منطقه.
• پیش بینی اتاق هایی که از یک طرف با هوای آزاد تماس داشته باشند و پیش بینی جریان موقتی هوا.
• طراحی متوسط باز شوها.
• طراحی و ساخت سنگینی دیوارهای داخلی و خارجی.
• طراحی سنگینی بام های با زمان تاخیر بیش از 8 ساعت .
• پیش بینی محلی برای خوابیدن در هوای آزاد در فصل گرم سال .
• پیش بینی و ضرورت حفاظت از باران های شدید و پیش بینی آبروهای مناسب جهت هدایت آب باران و ......
سیستم حرکت آبهای سطحی (باران) و موقعیت مسیل های در شهر:
به تبعیت از شرایط مورفولوژیکی متناسب با شیب عمومی شمالی – جنوبی شهر جهت جریان آبهای سطحی ناشی از بارش نیز از شمال به جنوب و شیب های جانبی شرقی و غربی می باشد
آبهای سطحی ناشی از بارش در شهر از طریق شبکه اصلی وفرعی ،جوی وجداول وکانيوهای طراحی شده در کوچه ومعابر ،جمع آوری وهدايت به رودخانه قره چای در شرق شهر با امتداد شمال شرق – جنوب .
- نحوه دفع آبهای سطحی (باران )در شهر ومعایب آن:
بر اساس مطالعات میدانی صورت گرفته و استعلام از دستگاههای زیربط به جز بخش های از جنوب شرق و جنوب شهر به دلیل وجود رود خانه قره چای ، طغیان ناشی از آن در فصول پر آبی بالا بودن سطحی می باشد سایر مطالعات شهر مشکلی به لحاظ دفع آبهای سطحی ندارند . از نظر چگونگی دفع آبهای سطحی شهر را می توان به دو بخش قدیمی و جدید تقسیم کرد که بخش قدیمی و هسته اولیه شهر با توجه به نامنظم بودن در کوچه های و معابر و کم شیب و کم عرض بودن معابر به ویژه میدان شهدا به سمت جنوب بیشترین مشکل را از لحاظ دفع آبهای سطحی نسبتا مطلوب است . گره های عمده موجود در بخش هایی از شرق و جنوب شهر می باشد که به دلیل وجود رود خانه قوری چای طغیان ناشی از آن در فصول پر آبی و بالابودن سطح آبهای زیر زمین مشکلات شدید آب گرفتگی معابر را ایجاد می نمایند .
- طرح جمع آوری ، هدایت و دفع آبهای سطحی :
با توجه به بررسی های انجام شده و نیز در نظر گرفتن سیل سال 1361 در منطقه که خسارات عمده ای را به مناطق شرقی و جنوبی شهر وارد ساخته است و لزوم پیشگیری از تکرار خسارات طرح شبکه جمع آوری آبهای سطحی در قروه در دو بخش انجام گرفته است:
1. دیوار سازی رودخانه قوری چای :
رود خانه قوری چای در حدود 1200 متر از مسیر خود از قسمت شرقی در محدوده شهر قروه درجزین عبور می کند و همه ساله در فصل بهار وقوع طغیان در این رودخانه خساراتی را به تاسیسات و ابنیه مجاور در محدوده شهر وارد می نماید .به همین منظور تاکنون حدود 100 متر از دیواره غربی رودخانه در شمال شهر دیوارسازی شده و به منظور پیشگیری از خسارات احتمالی آینده شهرداری قروه در نظر دارد کل طول رودخانه واقع در شهر را دیوار سازی و کف سازی نبوده است و در قسمتهایی از شهر به منظور تردد پوشش کانال نیز از جنس بتن مسطح به ضخامت 15 سانتی متر در کف و 25 سانتیمتر پوشش کانال می باشد.
2. اجرای جوی و جدول در بافت فرسوده شهری:
در حال حاضر در بخش هایی از بافت فرسوده شهری به دلیل عدم اجرای آبروهای مناسب ، هدایت و دفع آبهای سطحی با مشکلات عدیده ای رو بروست و رفت و آمد عابرین پیاده و وسایل نقلیه در فصول بارندگی به زحمت صورت می گیرد از جمله این نقاط خیابان آزادگان شمالی است که با وجود گودالی طبیعی و جمع شدن آبهای سطحی علاوه بر ایجاد مشکلات تردد ،نفوذ آب به ساختمانهای مجاور که اکثرا فرسوده می باشند را نیز
به دنبال دارد برای جمع آوری و هدایت آبهای سطحی این منطقه و نظایر آن در نظر است با اجرای جدول گذاری نهری مشکلات مذکور مر تفع گردند.
منابع طبیعی :
- وضعیت حیات گیاهی وجانوری
الف ) حیات گیاهی
در منطقه مطالعاتی به علت تنوع آب وهوایی ، پوشش گیاهی نباتات ، کم وبیش متفاوت می باشد.
تیره متفاوتی از گیاهان ودرختان که غالباً در سرما نیز مقاوم می باشند، در این محدوده به چشم می خورد اما به دلیل شرایط خاص اقلیمی ، دوره رویش گیاه کوتاه وحدود 5 ماه در سال است.
از طرفی چون تنوع خاک ها ،با توجه به نوع فیزیو گرافی وعمق آنها ، می تواند موجب تنوع در پوشش گیاهی گردد، لذا باتوجه به تیپ واحدهای مختلف ارضی ، تیره های متفاوتی از گیاهان مرتعی وزراعی از قابلیت ماندگاری وتکثیر برخوردارند که نتایج حاصله به شرح ذیل ارائه می گردد:
گیاهان مرتعی :
- در تیپ اراضی کوه ها وتپه ها
گون کتو
کافکال اسپند
درمنه کلاه میرزا حسن
گرامینه خرگوشک
فرفیون کنگر صحرایی
بله گوش نباتات خانواده گندمیان
علف گوسفند ریش بزی
ورک خار زرد
ختمی
- در تیپ اراضی فلات ها وتراس های فوقانی
شیرین بیان بله گوش
خار علف گوسفندی
ورک کتو
ختمی شنک
پنیرک درمنه
گیاهان چمنی ریش بزی
گندمیان گل قاصد
کنگر صحرایی اسپند
فرفیون خار زن بابا
خرگوشک خارشتر
کنگر گرامینه
پیچک
در تیپ اراضی دشتهای دامنه ای
علف شور گندمیان
گیاهان شور پسند خارشتر
سالولاورک
سالیکورنیا کما
مرغ ختمی
خار زرد گرامینه
- در تیپ اراضی واریزه ها وآبرفت های باد بزنی شکل
گندمیان فرفیون
خار زرد شیرین بیان
ورک گل گندم
خار شتر اسپند
ختمی خار زن بابا
کنگر صحرایی پنیرک
گل گاو زبان گرامینه
آنچه که در مبحث حیات گیاهی وتنوع رویش در سطح شهرستان رزن مهم می آید،وجود مناطق مناسب جهت رویش گیاهان دارویی است .
این گیاهان عمدتاً در دامنه کوه بقراطی می رویند و هر ساله علاقه مندان وفروشندگان گیاهان دارویی را از اقصی نقاط کشور به شهرستان وارد می کند وبا ترویج وکاشت گیاهان دارویی ، ضمن ایجاد اشتغال به توسعه اقتصادی شهرستان کمک موثری خواهد داشت.
واگذاری اسناد منابع طبیعی به مرتع داران وآموزش مرتع داری در جهت غنی نمودن مراتع واستفاده بهینه از آن می توانند،ضمن اشتغال زایی در آمد زا نیز باشد.
نباتات زارعی
اراضی دشت های دامنه ای ،دشت های رسوبی ، دشت های رودخانه ای و بعضاً فلات ها وتراس های فوقانی ، بطور عمومی جهت کشت انواع زراعت های آبی و باغات استفاده می گردد که شامل گندم ،جو،چغندرقند،یونجه ،شبدر،ذرت،صیفی جات ومحصولات جالیزی می باشد.
همچنین باغات مثمر بیشتر شامل درختان هلو ، گلابی،زردآلو،زالزالک ،آلبالو،گیلاس،سنجد وبطور کلی درختان سیاه ریشه وتاکستان می گردد،گرچه واریته های متعددی از تیره مو در این منطقه از زمان های بسیار کهن
کشت می شود،اما آب وهوای منطقه برای بسیاری از واریته های این محصول نارسا است.(به جز واریته های زود رس ).
ب)حیات جانوری :
در مجموع هنوز مطالعه جامع و منسجمی در زمینه حیات جانوری منطقه صورت نگرفته است.این خلأ اطلاعاتی به ویژه در زمینه آبزیان ،دوزیستان ،خزندگان مشهود است.
در مورد ماهیان تنها می توان به زردک وسیاه ماهی اشاره نمود.پرندگان شامل دلیجه،فاخته،تعدادی از گونه های خانواده کلاغ،خانواده سار وخانواده گنجشک می گرددکه معمولاً آشیانه خود را خارج از محیط کشاورزی ساخته وصرفاً جهت تغذیه به مزارع روی می آورند.
گروه دوم پرندگان که عمدتاً در محیط زراعی زندگی می کنند شامل بلدرچین ،یلوه حنایی،خروس کولی دشتی می شوند ومهمترین آن میش مرغ می باشدکه نسل آن در حال انقراض است.از دیگر پرندگان می توان به انواع خانواده چکاوک با 8 گونه ، سره با 7 گونه،توکاو زرد پر هر یک با 4 گونه اشاره نمود.
پستانداران منطقه شامل انواع قوچ ومیش،کل وبز،گرگ،شعال،روباه،کفتار،گراز،خرگوش وگورکن می گردد.
همچنین در ارتفاعات مهم منطقه نیز پلنگ دیده شده است.
جمع بندی :
پوشش گیاهی خودرو تأمین غذای حیوانات اهلی و وحشی را به عهده دارد ودر واقع پوشش گیاهی در کنار حیات جانوری ،بخش جاندار اکوسیستم (محیط طبیعی)را تشکیل میدهد.به همین دلیل یک اکوسیستم طبیعی را زمانی می توان کامل تلقی نمود که در حد نیاز خود از پوشش گیاهی برخوردار باشد.به عبارت دیگر سلامت و دوام یک اکوسیستم طبیعی تا زمانی پابرجا می ماندکه میان فرایندهای تولید،مصرف واحیاء،نوعی تبادل پویا برخوردار باشد.با توجه به بررسی های انجام شده،عدم رعایت اصل فوق تطور اکوسیستم منطقه مطالعاتی را در مسیر جریانی فرساینده و مخرب قرار داده است . به بیان ديگر،عدم توجه به توان تولیدپوشش گیاهی ومصرف بیش از توان تولید،موجبات تخریب رویش طبیعی را فراهم آورده و تخریب رویش طبیعی به سهم خود آغاز گر سلسه واکنش هایی مخرب در طبیعت منطقه بوده است.
همچنین باید توجه داشت که عواملی نظیر فرسایش خاک ،آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی ،تخلیه فاضلاب هاومرز آب های سطحی،استفاده غلط از خاک ، توسعه بی رویه و بدون مطالعه توان اکولوژیکی مناطق و ارزیابی زیست محیطی آنها،استفاده مفرط از کشنده ها، تبدیل اراضی زراعی به دیگر کاربری ها ، موجب آشفتگی بیشتر محیط طبیعی منطقه وتشدید بحران در این بخش گردیده است . نواحی با ارزش زیست محیطی و مناظز طبیعی
الف)مناطق حفاظت شده :
در شهرستان رزن منطقه حفاظت شده ای وجود ندارد.
ب)نواحی با ارزش زیست محیطی:
مناطق با ارزش زیست محیطی شهرستان رزن شامل شکارگاه بقراطی، چشمه آب مدنی قینرجه،آب مدنی سیکندران و مار چهل دم می باشد.
- کوه بقاطی(بقراطی) :
این کوه از نظر جغرافیایی بین 48 درجه و35 دقیقه تا 48 درجه و 45 دقیقه طول شرقی و بین 35 درجه و 30دقیقه تا 35 درجه و 36 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است.ارتفاع بلندترین نقطه آن از سطح دریا 2825 متر می باشد.این کوه در نزدیکی روستای خورونده ودر 30 کیلومتری شهر رزن واقع است.
این منطقه کوهستانی با تخته سنگ های بزرگ وپوشش گیاهی بسیار خوب وچشم انداز طبیعی جالب،در ردیف مناطق بارز استان محسوب می گردد و وجود انواع گیاهان گلدار و معطر خوراکی و دارویی یکی از ویژگی های مهم این منطقه به شمار می رود.از ویژگیهای این منطقه منفرد بودن کوه ها است که اطراف آن را روستا ها احاطه کرده اند.
ازنظر منابع زیستی جانوری تعداد قابل توجهی گونه های حیات وحش مانند قوچ،میش،کل،بز،کبک،گرگ،روباه، گورکن،گرازو انواعی از پرندگان شکاری در منطقه وجود دارد.همچنین گونه هایی از مارهای سمی و خطرناک نیز در منطقه وجود دارد.
قابل ذکر اینکه فعالیت های معدنی وصنعتی تاثیر گذار،در منطقه وجود نداشته و همین امر ویژگی منطقه را از لحاظ آسایش شکار دو چندان می کند.
.فصل سوم:
مطالعات اجتماعی –اقتصادی
.حوزه نفوذ :
حوزه نفوذ شهر قروه درجزین شامل روستاها و آبادی های مستقر دردو دهستان درجزین سفلی و درجزین علیا است که محدوده بخش درجزین را شامل می گردد . فعالی های کشاورزی و دامپروری در این محدوده در سال های اخیر به علت بروز خشکسالی های متوالی در حالت رکود و توقف بوده و رشد و تحولی نداشته است.
برخی از روستاها خالی از سکنه شده و شمار جمعیت اغلب روستاها نیز با کاهش و رشد منفی روبرواست که نشانه مهاجرت فراوان ازاین روستاها به شهر های اطراف می باشد.
شمار جمعیت در دهستان درجزین علیا نیز همین پدیده مشاهده می شود و جمعیت آن در طول دهه گذشته از 5653 نفر به 13620 نفر تقلیل یافته است .در دهستان درجزین علیا نیز مشابه همین وضعیت مشاهده می شود و شمار جمعیت روستاها دهستان در طول ده سال گذشته با کاهش روبه رو بوده است و از 20303نفر به 18017 نفر تقلیل یافته است.
شناخت شهر :
قروه درجزین یکی از قصبه های قدیمی و تاریخی استان همدان است که تاریخ سکونت و زندگی در آن به دوره های قبل از اسلام و عهد ساسانیان می رسد . یاقوت حموی در کتاب تاریخ خود این محدوده را به نام در کجین ثبت کرده و گویا زادگاه دانشمند دوره اسلامی ، احمد قاسم ابن احمد درکجین ثبت کرده و گویا زادگاه دانشمند دوره اسلامی احمد قاسم ابن احمد درکجینی بوده است که در ادب و عرفان شهرت داشته است . شهر قروه درجزین در شمال دشت رزن در پهنه شمالی استان همدان و در دامنه کوهستانهای منطقه آوج قرار دارد . این شهر در دامنه های کوهستانی واقع است و به تپه های سنگی معروف به سه بردار محدود می شود . در محدوده شهرستان رزن بالغ بر 106 تپه باستانی شناسایی شده که نشانه قدمت سکونت و زندگی در این محدوده از دوران باستان بسیار قدیم است . مردم این شهر مسلمان شیعی و زبان آنان ترکی است.
خصوصیات تاریخی ، فرهنگی و اجتماعی
روستاهای واقع در حوزه نفوذ در زمینه های اجتماعی و فرهنگی از همگونی و یکنواختی برخوردار می باشند . زبان ترکی در بین روستاهای محدوده مورد مطالعه به عنوان زبان رایج است. ولی همانند سایر مناطق کشور زبان فارسی نیز در بین آنها رواج دارد و در محدوده شهرستان رزن نیز این نظام گویشی برقرار است.
دین مردم ساکن در روستاها و شهر موجود در حوزه نفوذ، اسلام است و مذهب آنها شیعه می باشد. مردمان ساکن در منطقه مورد مطالعه از اقوام ترک می باشند. طبق اظهارات اهالی منطقه ، روستای درجزین به عنوان پایتخت ییلاقی مادها مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به یکنواختی موجود در ساختار فرهنگی و اجتماعی روستاهای موجود در منطقه مورد مطالعه ، اختلافات عمده ای در بین آنها مشاهده نشده است و اختلافاتی اگر باشد عمدتاً بر سر اراضی کشاورزی است.
در سال 1381 بین روستای سوزن از بخش قروه درجزین و روستای حسام آباد از توابع بخش فامنین اختلافاتی بوجود آمد که منجر به درگيری بین آنها شد.
اختلافات بقیه روستاها بدین شدت نمی باشد . براساس اطلاعات میدانی ، تعداد 5 روستا با روستاهای همجوار اختلافاتی دارند که عبارتند از روستای سلیلک با روستای کله سر از توابع بخش فامنین ، روستای سنقر آباد و جاور سجین ، روستای سنگران کوه با روستای عین آباد ، روستای شوند با روستای عمان ،روستای قراقیه با روستای شورتگل .
به غیر از موارد مذکور ناسازگاری دیگری بین روستاهای منطقه مشاهده نشده است.
تحول و رشد جمعیت شهر
در سرشماری عمومی کشور که در سال 1345 انجام شد، شمار جمعیت ساکن در محدوده این شهر 4140 نفر گزارش شده بود در آن زمان قروه درجزین ، شهر شناخته نمی شد و به عنوان قصبه ای از بخش رزن
وابسته به شهرستان همدان شناخته می شد . در سرشماری سال 1355 که در سال های قبل از انقلاب اسلامی انجام شد، در شهر قروه درجزین تعداد 5055 نفر جمعیت گزارش شده که نشان می دهد ، رشد سالانه جمعیت معادل 2 درصد بوده است .بعد از انقلاب در سال 1361 با تاسیس شهرستان رزن و بخش درجزین در آن، در قروه درجزین نیز شهرداری تاسیس گردید و مرکزیت بخش را عهده گردیده است در زمان جنگ تحمیلی که در سال 1365 سر شماری عمومی صورت گرفت که مطابق اسناد آن ، جمعیت شهر قروه درجزین به 6708 نفر افزایش یافته و بر رشد سالانه جمعیت نیز افزوده شده در سالانه به 9/2درصد بالغ گردیده است . این امر نتیجه گرایش فراوان کارکنان و کارگران کارخانه سیمان هگمتان دراین شهر بوده است .
در سرشماری عمومی سال 1375 شمار جمعیت دراین شهر معادل 7825 نفر و رشد سالانه آن 51/1 در صد گزارش شده است . کاهش رشد در سال های اخیر در سراسر کشور مشاهده می شود که علت اصلی آن کاهش موالید و دیر ازدواج کردن جوانان است .مرکز آمار ایران در نتایج مقدماتی سر شماری سال 1385 شمار سکنه این شهر را معادل 9452 نفر اعلام داشته که رشد سالا نه اندکی افزایش یافته و برابر 9/1 درصد بوده است جدول زیر تغییرات و تحولات خانوار و جمعیت را در طول سا لهای 1345 تا 1385 بر مبنای اسناد آماری موجود در مرکز آمار ایران شهر قروه درجزین نشان می دهد.
سالها تعداد خانوار تعداد جمعیت بعد خانوار درصد رشد سالانه
1345 768 4140 4/5
1355 980 5055 2/5 2
1365 1240 6708 4/5 9/2
1375 1725 7825 5/4 5/1
1385 2459 9452 8/3 9/1
میانگین رشد سالانه 85-1345 1/2
جدول تحولات خانوار و جمعیت شهر قروه درجزین
ماخذ : آمار ایران سر شماری عمومی
اوضاع کلی اقتصادی شهر :
در سال 1375 شمار شاغلان شهر قروه درجزین بالغ بر 1872 نفر گزارش شده بودکه 3/16 درصد این تعداد را کشاورزان و دامداران تشکیل می دادند . 3/30 درصد از شاغلان در صنایع و 4/53 درصد نیز در بخش های خدماتی مشغول به کار بودند . این ارقام نشان دهنده گرایش اقتصاد شهر به بخش خدمات می باشد چرا که نیمی از شاغلان شهر در این بخش اشتغال دارند.
جمعیت فعال از مجموع دو گروه شاغلان و بیکاران جویای کار تشکیل می شوددر شهر قروه درجزین در سال 1375 تعداد بیکاران 220 نفر گزارش شده که از جمع آن شاغلان شهر تعداد نیروی کار یا جمعیت فعال برابر 2092 نفر بوده است این جمعیت به کل جمعیت که به نام میزان عمومی فعالیت نامیده می شود معادل 7/26 درصد و نسبت به جمعیت ده ساله و بیشتر که به عنوان میزان فعالیت ویژه شهرت دارد. معادل 1/35 درصد بوده است مقایسه این نسبت ها با میزان های مشابه برای جامعه شهری استان همدان و کل کشور بالا بودن نسبی آنها را نمایان می سازد.
میزان بیکاری نیز در شهر قروه درجزین بیش از میزان های مشابه در الگوهای مذکور است این میزان ها مربوط به سرشماری عمومی سال 1375 بوده و برای سرشماری 1385 هنوز این ارقام گزارش نشده است ولی از شواهد و قراین افزایش بیکاری در کلیه موارد فوق به چشم می خورد که ناشی از تغییرات ساختار سنی جمعیت و گرایش بیشتر زنان به امر اشتغال و کار یابی در بیرون از خانه است.
گزینه های سه گانه تحولات جمعیت قروه درجزین تا افق 1396
سال های پیش بینی گزینه 1-حداقل گزینه 2-متوسط رشد گزینه 3- حداکثر
جمعیت رشد جمعیت رشد جمعیت رشد
1386 9638 95/1 9638 95/1 9638 95/1
1391 10332 45/1 10727 14/2 10861 39/2
1396 10970 20/1 11974 20/1 12435 70/2
میانگین رشد سالانه 1029 17/2 54/2
گزینه اول :رشد طبیعی و توازن مهاجرتی درحد صفر
گزینه دوم : رشد طبیعی و مهاجرت بین 5 تا یک درصد
گزینه سوم : رشد طبیعی و مهاجرت بین یک تا 1/5 درصد
.فصل چهارم:
مطالعات کالبدی شهر :
مطالعات کالبدی شهر نقشه مبنای شهر قروه درجزین بر اساس عکسبرداری هوایی صورت گرفته در سال 1383 می باشد . این نقشه با توجه به سپری شدن 3 سال از زمان تصویر برداری بالطبع دستخوش تغییراتی بوده است که در مطالعاتی میدانی صورت گرفته توسط مشاور سعی بر آن بوده است که این تغییرات تا حد امکان شناسایی و در نقشه وضع موجود این طرح لحاظ گردد. با این اوصاف ،در برداشت های انجام شد.
مشخص شد که این تغییرات در حد شمال غربی شهر موسوم به تفکیکی شهرک سیمان و کارمندان شهرداری بسیار زیاد بوده ، به گونه ای که لزوم انجام نقشه برداری ازاین قسمت طی مذاکرات انجام شده با شهرداری و همچنین به اطلاع سازمان مسکن و شهر سازی استان همدان رسید. به منظور شناخت دقیق نحوه استفاده از اراضی و مشخصات کالبدی قطعات مسکونی و غیر مسکونی واقع در محدوده شهر ، در اوایل سال 1386 اقدام به براشت محلی در سطح شهر نبود . در مرحله بعد، اطلاعات مکانی برداشت شده با استفاده از سیستم نرم افزاری اتوکد تبدیل به نقشه شد. بعد از آن به منظور استفاده بهتر از اطلاعات مکانیرو توصیفی اطلاعات مذکور در سیستم GISوارد شده و پردازش گردیدند . نقشه های تهیه شده در دو مرحله توسط گروه کنترل و کارشناسان طرح مورد بازبینی مجدد قرار گرفته و جهت بررسی و تأیید شهرداری ارائه گردید.
در بررسی خصوصیات کالبدی شهر ، ابتدا نحوه استفاده از اراضی ، مورد مطالعه قرار گرفته و سپس به وضعیت کمی وکیفی کار کردهای مختلف شهری پرداخت شده و نحوه توزیع خدمات محله ای در مناطق شهر مورد مطالعه قرار گرفته است . بافت و سازمان شهری وتعیین محدوده محله های موجود در شهر ، بررسی وضعیت تراکم ساختمانی و وضعیت کلی ساختمان های مسکونی ، در ادامه این مطالعات جای گرفته است . مسائل کمی و کیفی مربوط به وضع مسکن ، وضعیت مالکیت اراضی و نیز بناها و محوطه های تاریخی ، موقعیت گنجایش و کیفیت مراکز و شبکه تاسیسات شهری و وضعیت کمی و کیفی تجهیزات شهری موضوعاتی است که در این مبحث جای می گیرد.شهر قروه درجزین به لحاظ محله بندی عرفی ، شامل گل باغی ،مفت آباد ، قلعه دینگسی ،قنبر آباد ،تیمور دره شهرک فرهنگیان و شهرک سیمان می باشد.جهت انجام مطالعات کالبدی تقسیمات دیگری مورد استفاده قرار گرفته است که شهر در قالب 5 محله
دیده شده است . مرز محلات در 4 محله با تقسیمات کالبدی طرح مصوب شهر مطابقت دارد. حدود این محلات نیز در نقشه شماره شماره ویژگی های تراکمی محلات شهر بررسی شده است .
بر طبق داده های این جدول تراکم ناخالص و خالص شهر به ترتیب 40 و 181 نفر در هکتار است . در بین محلات شهر نیز پر تراکم ترین محله محله 3 با تعداد 250 نفر در هکتار می باشد و کمترین تراکم نیز در محله دو شهر با 81 نفر در هکتار دیده می شود.
شرح /محلات محله 1 محله 2 محله 3 محله 4 محله 5 جمع کل
مساحت کل (هکتار 6/68 5/40 8/48 6/66 5/19 0/244
مساحت مسکونی (هکتار) 8/19 6/9 2/12 4/6 3/5 4/53
جمعیت (نفر) 3656 779 3057 1283 863 9638
تراکم ناخالص(نفر در هکتار9 3/53 2/19 6/62 3/19 3/44 5/39
تراکم خالص (نفر در هکتار) 0/185 9/80 3/250 6/199 0/162 6/180
در مطالعات بافت شناسی شهری چهار گونه متفاوت بافت شهری شناسایی شده است . بافت ارگانیک بافت تفکیکی نامتعارف ، بافت تفکیکی متعارف و بافت آماده سازی شده بخش عمده ای از بافت شهر شامل تفکیکی های نامتعارف است که عمدتاً شامل بافت میانی شهر می باشد.
مساحت خالص مسکونی شهر 53 هکتار است مطالعات میدانی مشاور در شهر حاکی از آن است که در کل 2315 قطعه مسکونی و 2452 واحد مسکونی در شهر وجود دارد لازم به ذکر است که جمعیت شهر در حال حاضر شامل 2530 خانوار می باشد .توسعه شهر قروه درجزین همانند اکثر شهرهای کشور در سطح صورت گرفته است به نحوی که بیش از 77 درصد از قطعات مسکونی شهر یک طبقه بوده و تنها 23 درصد ازاین قطعات دو یا سه طبقه ساخته شده اندطبق محاسبات انجام شده متوسط سطح اشغال قطعات شهر 61 درصد است . این رقم در محلات مختلف شهر بین 58 تا 63 درصد می باشد .
محاسبات انجام شده در خصوص میزان تراکم ساختمانی شهر حاکی است که متوسط تراکم ساختمانی قطعات مسکونی شهر 78 درصد است . در کل با توجه به میانگین تراکم ساختمانی محلات یک و دو به عنوان محلات قدیم و محلات سه و چهار بعنوان محلات بافت میانی و جدید شهر ، مشاهده می شود که میانگین تراکم ساختمانی طی دهه های اخیر رو به افزایش بوده است بررسی قطعات مسکونی شهر به لحاظ نوع سازه و مصالح بکار رفته در ساختمان آنها ، حاکی از آن است که بیشترین استفاده (52درصد)از آجر و آهن بوده است و در رتبه دوم ساختمان های اسکلت فلزی قرار دارد . بررسی روند استفاده از انواع مصالح طی دوره های مختلف نیز حاکی از آن است که استفاده از ساختمانهای اسکلت فلزی طی سه دهه اخیر افزایش زیادی داشته به نحوی که سهم آن طی سه دهه اخیر از 4 درصد به 44 درصد در حال حاضر رسیده است .
مطالعات انجام شده در خصوص کیفیت ابنیه حاکی از آن است که 63 درصد ساختمانها ی شهر نو ساز بوده و قریب 17 درصد آنها قابل نگهداری می باشد.همچنین متوسط دانه بندی قطعات مسکونی شهر 230 متر بوده است که این رقم در محلات یک و دو بعنوان محلات قدیمی شهر به ترتیب 244 و 265 متر بررسی سیر تحول متوسط دانه بندی قطعات مسکونی طی سه دهه اخیر حاکی از کاهش سطح قطعات دارد به نحوی که در ساختمانها بیش از 30 سال قدمت فراوانی قطعات 400-300متر بیشتر است ولی ساختمانها ی زیر 15 سال ساخت فراوانی قطعات 200-150 متر مربع بیشتر است.
بررسی ضریب سکونت شهر طی دو دوره 1375و 1386 حاکی از آن است که تراکم خانوار در واحد مسکونی با کاهش 12/0درصد به 03/1 خانوار در واحد مسکونی رسیده است که میزان مناسبی را نشان می دهد . جدول ذیل حاکی از آن است که تراکم نفر در واحد مسکونی نیز از 22/5 نفر درسال 1375 به 9/3 نفر در سال 86 دسیده است.
ضریب سکونت در واحدهای مسکونی شهر قروه درجزین در سال 1375-1386
شرح تعدادجمعیت ( در خانوارهای معمولی ) تعداد خانوار معمولی تعداد واحدهای مسکونی تراکم خانوار در واحدهای مسکونی تراکم نفر در واحدهای مسکونی
1375 7825 1723 1496 15/1 22/5
1386 9638 2530 2452 03/1 9/3
جمع بندی :
کار تهیه طرح هادی مصوب شهر از سال 1371 شروع شده و نهایتا در سال 1376 به تصویب نهایی رسیده است این طرح جمعیت شهر را در افق طرح (1368) معادل 15000 نفر بر آورد کرده است اما با توجه به جمعیت موجود شهر در سال (9638نفر ) میزان تحقق پذیری جمعیت شهر هر شهروند 5/131 متر مربع مشخص شده است در یک جمع بندی کلی می توان از کاربری هایی که تحقق پذیری بالای 50 درصد داشته اند بعنوان درصد تحققق پذیری مناسب یاد کرد این کاربری ها به ترتیب شامل کاربری مسکونی و فضای سبز می باشند کاربری های بهداشتی – درمانی ، آموزشی و اداری تحقق پذیری نسبتاً مناسب داشته اند. به طور کلی تحقق پذیری کاربری هایمورد بررسی ( به غیر از شبکه معابر ) معادل 2/62 درصد است که نشان می دهد علیرغم عدم تحقق جمعیت پیشنهادی طرح کاربری های پیشنهادی آن تحقق پذیری نسبتاً مناسبی داشته اند.
.فصل پنجم:
مطالعات ترافیک
خلاصه مطالعات وضع موجود ترافیک و حمل ونقل شهر قروه درجزین
سیمای اصلی شهری قروه درجزین از نظر ساختار شبکه ای در وضع موجود تقربیا بیانگر یک سیستم شطرنجی – حلقوی است . سلسله مراتب شبکه های شهر در وضع موجود مورد مطالعه قرار گرفته و راه های شهر به 4 دسته شریای درجه دو اصلی شریانی درجه دو فرعی ، خیابان های محلی اصلی و خیابانهای محلی فرعی تقسیم شده اند .
بررسی حجم ترافیک محورهای دروازه ای نشان می دهد که محور قروه درجزین – رزن از لحاظ حجم ترافیک در ردیف اول و محور قروه درجزین – کاج در ردیف دوم قرار دارد و پس از بدست آوردن میزان حجم عبور و مرور به محاسبه حجم بیشینه 15/12-15/11 در ظهر به عنوان ساعت اوج ظهر و ساعت 30/19-30/18 صبح به عنوان ساعت اوج عصر پرداخته شد.
بررسی کیفیت جریان ترافیک بیانگر آنست که بلوار معلم از میدان امام تا راستای شهرک فرهنگیان دارای سطح سرویس Aو بلوار مفتح و خیابان طالقانی ، شهرداری و بهشتی از ابتدا تا انتها دارای سطح سرویس B یعنی دارای کیفیت بسیار خوب می باشند . خیابان دستغیب حد فاصل خیابان کاج تا بهشتی دارای سطح سرویس Cیعنی دارای کیفیت خوب می باشند . خیابان کاج ازمیدان مدنی تا خیابان دستغیب و خیابان مدنی از میدان مدنی تا کمر بندی دارای سطح سرویس Dدارای حداقل کیفیت پذیرفتی می باشند . بلوار امام از میدان امام تا میدان مطهری دارای سطح سرویس Eیعنی از لحاظ جریان ترافیک نامناسب می باشد.
بررسی سفرهای درون شهری نشان می دهد که بیش از 62 درصد از کل سفر ها بصورت پیاده انجام می گیرد که رقم نسبتاً بالایی می باشد . بعد از پیاده ،موتور با6/13 درصد سواری با 11 درصد رتبه های دوم و سوم را یه خود اختصاص داده اند سایر وسایل نقلیه سهم جزئی را در جابجایی سفرهای درون شهری بخود اختصاص داده اند. بدون در نظر گرفتن سفرهای پیاده نزدیک به 34 درصد سفرها با موتور انجام می شود و سهم سواری شخصی حدود 29 درصد می باشد که در مقایسه با شهرهای دیگر پایین است لازم به ذکر است که اگر چه مینی بوس عمومی در داخل شهر وجود ندارد ولی اکثراً سفرهای برون شهری با مینی بوس انجام می شود.
مطالعات مبداء و مقصد برای تعیین هدف سفر نشان می دهد که سفرهای اشتغال با بیش از 42 درصد کل سفرها در رتبه اول و سفرهای آموزشی با 32 درصد از کل سفرها در رتبه دوم قرار دارند و بعد از آنها سفرهای تفریح رتبه سوم را به خود اختصاص داده است . به ویژه میزان سهم نسبی سفرهای کار بسیار پایین می باشد.
ضریب متوسط مالکیت سواری شخصی در قروه درجزین برابر 08/0 می باشد . این رقم برای مناطق مختلف متفاوت بوده و در حوزه های بین 54/0 تا 15/0 متغییر می باشد . ضریب متوسط مالکیت وسیله نقلیه در قروه درجزین برابر 22/0 برای هر نفر و تغییرات آن در مناطق مختلف بین 17/0 تا 32/0 وسیله نقلیه برای هر نفر می باشد.
همچنین متوسط سرانه سفر کل برای شهر معادل 71/1 می باشد که 66/0 آن سواره و 05/1 بصورت پیاده می باشد و این رقم متناسب با شهر قروه درجزین و وسعت آن می باشد.
بررسی سفرها مشخص شده است که 44/49 درصد از سفرها درون حوزه ای و 02/16 درصد سفرهای خارجی می باشد.
در تجزیه تحلیل شبکه معابر ، میزان تحقق پذیری شبکه های طرح تفصیلی مورد بررسی قرار گرفته و نتایج حاصله بیانگر آن است که از نظر سطح معابر حدود 28 درصد آن اجرا شده و 36 درصد اجرا نشده و 36 درصد تعریضی می باشند.
اهم مشکلات شهر در زمینه آمد و شد شهری عبارتنداز : تمرکز بیش از حد فعالیتهای تجاری – اداری در مرکز شهر ، عرض کم بعضی از خیابانها نظیر خیابان امام خمینی ، خیابان مدنی ، عدم رعایت سلسله مراتب شبکه شهری ، عدم وجود پارکینگ در شهر ، و عدم وجود یک شبکه حلقی جهت تأمین رفت و آمد سریع بین مناطق اصلی شهر بدون عبور از نواحی مرکزی شهر می باشد.
نتیجه گیری :
توسعه کالبدی شهر یکی از ابعاد مختلف توسعه آن است که خود منتج از روابط پیچیده ومجموعه ای از شرایط ، اقدامات ،خواست ها ،گرایش ها ونیز الگوی زندگی شهروندان است. هدف کلی طرح ریزی کالبدی شهر قروه درجزین تأمین فضای زندگی مناسب برای شهروندان است. این هدف کلی در بر دارنده چهار هدف جزئی تر شامل تقویت نقش وعملکرد خدماتی شهر ،ارتقاء کیفیت سکونت ، حفاظت از منابع و امکانات تجدید ناپذیر داخل وپیرامون شهروبلاخره توسعه نظام مند بافت هاب پیرامون بلافصل آن می گردد.
شهر قروه درگزین در حال حاضر یک شهر خدماتی – کشاورزی است وبدین جهت ،فضای کالبدی آن نیز تا حدودی (هرچند به طور ناقص) در همین راستا شکل گرفته است. برای هدایت منطقی توسعه کالبدی شهر و رسیدن به هر کدام از اهداف چهارگانه فوق، سیاست های به شرح زیر مشخص شده اند.
- جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی مرغوب پیرامون شهر .
- استفاده بهینه از اراضی بایر داخل محدوده و تثبیت کاربردهای پیشنهادی تحقق نیافته طرح مصوب
- افزایش تراکم های ساختمانی و جمعیتی تأمین سلسله مراتب در قالب مرکز شهری .
- توسعه امکانات فراغتی تفریحی .
- استفاده از بافت های فرسوده و تخریبی به منظور تأمین نیازهای شهر.
- تأمین نیازهای خدماتی حوزه نفوذ مستقیم وغیر مستقیم شهر.
- تاکید بر تمرکز زدایی مراکز مقیاس شهری و توزیع متوازن آنها در شهر.
- بهبود کیفیت حمل ونقل و ترافیک شهر.
پیشینه تاریخی شهر
به نظر می رسد قروه همان خوروه باشد که قلعه ای بوده در میان شهر میلاجرد که اکنون تنها نامی از میلاجرد به جا مانده است. آثار تاریخی زیادی در هنگام شخم و کشاورزی از این منطقه بدست آمده است. آثار باستانی یافته شده از تپه سوغان در کنار آبراه قروه درجزین و روستای کرفس، گویای جایگاه مهم این منطقه در دوره هخامنشی است. از جمله این آثار می توان از قلعه باستانی قروه درگزین نام برد. یافته های باستان شناسی حکایت از آن دارد که این قلعه به صورت بنای عظیم پلکانی و زیگورات مانند بوده است که احتمالاً می تواند عبادتگاه یا آتشکده دوران هخامنشی بوده باشد.
اطلاعات بدست آمده بر بازسازی و مرمت این قلعه در سال 470 ه.ق به دلایل نظامی و اهمیت قرارگاهی و میان راهی آن دلالت دارد که در کشمکش های امرای ملایری (740ه.ق) و چوپانی (783ه.ق)دست به دست می گشته تا اینکه در زمان امیر تیمور گورگانی (798ه.ق) به قرارگاه سپاه تیمور تبدیل می گردد. علاوه بر این قلعه می توان از قلعه حوق از بخش قهاوند یاد کرد که در دل کوه کنده شده و در متون سده هشتم از جمله جامع التواریخ رشیدی به همین نام یاد شده و محتمل است همان قلعه فرد جان باشد که ابن سینا چند ماهی در سال 414ه.ق در آنجا زندانی بوده است.
در سال 1031ه.ق شاه عباس در راه بازگشت از خراسان به مازندران قصبه درگزین را به رستم محمد خان ولی محمد خان از امرا ی ترکستان اقطاع داد. بعد از آن قروه به تصرف عثمانی درآمده و سپس به دست نادر شاه افشار بازپس گرفته شد. امروزه از قلاع قدیمی درگزین جز خرابه های یکسان شده با خاک اثری بر جای نمانده است. شواهد بدست آمده حاکی از آن است که این منطقه در دوره بعد از اسلام نیز بعنوان منطقه ای مقدس مورد توجه بوده و وجود مراکز تربیتی و معرفتی مهم در این منطقه حاکی از همین امر است. از جمله در مزلقان و همچنین در بوزنجرد (در نزدیکی بیوک آباد واقع در بخشی از منطقه درجزین باستانی) یکی از مراکز بسیار با اهمیت پرورش علما و عرفا قرار داشته به نحوی که از بزرگانی چون علی همدانی (مشهور به امام همدانی) و نیز یوسف همدانی (معروف به خواجه یوسف ابن ایوب همدانی) به عنوان طلبای نامی این مراکز یاد می کنند. در محدوده شهر قدیمی ترین نقطه، قلعه دینگسی است که تپه ای است مشرف به اطراف که سابقه احداث آن را به بیش از یک قرن پیش نسبت می دهند. این قلعه و محدوده اطراف آن در حال حاضر به محله قلعه دینگسی معروف است که یکی از قدیمی ترین محلات شهر محسوب می شود. غیر از قلعه مذکور دو قلعه دیگر منسوب به خوانین سابق منطقه وجود دارد. یکی قلعه دودانگه یا صادق خان که در داخل محدوده شهر و محله گل باغی واقع است. قلعه دیگر قلعه چهار دانگه یا محمد علی خان قراگوزلو است که در منتهی الیه جنوبی شهر و اطراف زمین های میلاجرد واقع شده است. امروزه از این دو قلعه خرابه هایی بیش باقی نمانده است.
شناخت تاریخچه علل پیدایش چگونگی توسعه شهر وروند رشد آن در ادوار گذشته درگزین که معرب آن درجزین است یکی از بخش های شهرستان رزن از استان همدان بوده که شامل دو دهستان علیا و سفلی است .
پرویز اذکایی قراگوزلو از درگزین باستانی بعنوان استقرار گاه شاهزادگان پارتی یاد می کند و اسامی پارتی موجود در این منطقه نیز همچون والا شگرد یا بلا شگرد ویس آباد، دولجرد، منوچهر، کاهارد، پشتجین، میلاجرد و بوزنجرد را حاکی از این امر می داند. آثار بدست آمده از روستای کرفس قدمت این منطقه را به دوره هخامنشی می رساند به نظر می رسد قروه همان خوروه باشد که قلعه ای بوده در میان شهر میلاجرد که اکنون تنها نامی از میلاجرد بجا مانده است آثار تاریخی زیادی درهنگام شخم و کشاورزی از منطقه بدست آمده است.
اولیاء چلبی در سفر نامه خود ( 1065) از یزد گرد پادشاه ساسانی بعنوان بیناگذار درجزین یاد نموده است و عنوان کرده که درجزین دهی کوچک بوده با همان عمارت یزدگردی تا این که در سده هشتم آن را معمور و آباد ان کرده اند از طرف دیگر آثار پراکنده ای که از قسمت های مختلف رزن به دست آمده است قدمت استقرار تمدنهای مختلف در این منطقه را در حدود هفت هزار سال و حتی بیش از آن به اثبات می رساند آثار باستانی یافته شده از تپه سوغان در کنار آبراه قروه درگزین و روستای کرفس گویای جایگاه مهم این منطقه در دوره هخامنشی است . از جمله این آثار می توان از قلعه باستانی قروه درگزین نام برد . یافته های باستانی شناسی حکایت از آن دارد که این قلعه به صورت بنای عظیم پلکانی و زیگورات مانند بوده است که احتمالاً می تواند عبادتگاه یا آتشکده دوران هخامنشی بوده باشد
اطلاعات بدست آمده، بر بازسازی و مرمت این قلعه در سال 470 ه.ق به دلایل نظامی و اهمیت قرار گاهی و میان راهی آن دلالت دارد که در کشمش های امرای ملایری (740ه.ق)و چوپانی (783ه.ق) دست به دست می گشته تا اینکه در زمان امیر تیمور گور کانی(798ه.ق)به قرار گاه سپاه تیمور تبدیل می گردد . علاوه بر قلعه می توان از قلعه حوق از بخش قهاوند یاد کرد که در دل کوه کنده شده و در متون سده هشتم از جمله جامع التواریخ رشیدی به همین نام یاد شده و محتمل است همان قلعه فردجان باشد که ابن سینا چند ماهی در سال (414ه.ق) در آن جا زندانی بوده است .
در سال (1031 ه.ق) شاه در بازگشت از خراسان به مازندارن قصبه درجزین را به رستم محمد خان از امرای ترکستان اقطاع داد. بعد ار آن قروه به تصرف عثمانی در آمده و سپس به دست نادر شاه افشار باز پس گرفته شد . امروزه از قلاع قدیمی درجزین جز خرابه های یکسان شده با خاک اثری بر جای نمانده است.شواهد بدست آمده حاکی از آن است که این منطقه در دوره بعد از اسلام بعنوان منطقه مقدس مورد توجه بوده و وجود مراکز تربیتی و معرفتی مهم در این منطقه حاکی از همین امر است . از جمله در مزلقان و همچنین در بوزنجرد ( در نزدیکی بیوک آباد واقع در بخشی از منطقه درجزین باستانی ) یکی از مراکز بسیار با اهمیت پرورش علما و عرفا قرار داشته به نحوی که از بزرگان چون علی همدانی مشهور (به امام همدانی) و نیز یوسف همدانی ( معروف به خواجه یوسف ابن ایوب همدانی ) به عنوان طلبای نامی این مراکز یاد می کنند.
در محدوده شهر قدیمی ترین نقطه، قلعه دینسگی است که تپه ای است مشرف به اطراف آن در حال حاضر به محله قلعه دینگسی معروف است که یکی از قدیمی ترین محلات شهر محسوب می شود غیر از قلعه مذکور دو قلعه دیگر منسوب به خوانین سابق منطقه وجود دارد . یکی از قلعه دو دانگه یا صادق خان که در داخل محدوده شهر و محله گل باغی واقع است.
قلعه دیگر قلعه چهار دانگه یا محمد علی خان قراگوزلو است که منتهی الیه جنوبی شهر و اطراف زمین های میلاجرد واقع شده است . امروزه از این دو قلعه خرابه های بیش باقی نمانده است .
درباره قروه درجزین تاریخ. فرهنگ وموقعیت جغرافیایی
ضرورت تحقیق :
پایان یافتن نظام ارباب – رعیتی در روستا و از بین رفتن طبقه بزرگ مالکان روستایی تبدیل بزرگ مالکی به خرده مالکی ماشینی شدن کشاورزی و بیکار شدن بخشی از نیروی کار روستایی انتقال نیروی کار ارزان به شهرها و در نهایت از هم پاشیدن رابطه شهر و روستا اشاره کرد.
از دیگر محرک های اصلی مهاجرت های روستا- شهری می توان افزایش چشمگیر در آمد نفت طی سال های 1353تا 1357 اشاره کرد که به دنبال آن در آمد اضافی به بخش های شهری سرازیر شده و نرخ مهاجرت روستاییان به طرز قابل توجهی افزایش یافت .
روند رشد شتابزده مهاجرت ،در سال پس از انقلاب وقوع تحولات ژرف فرهنگی اجتماعی همچنان ادامه یافت از جمله عوامل رشد شهر نشینی در این دوره مزیت های بی حد و حصری از قبیل مسکن ،آب ، برق و ... بود که برای افراد کم در آمد در جوامع شهری در نظر گرفته شده بود. شهر طی یک مدت زمان محدودی بیشترین میزان رشد کالبدی را تجربه کرده است.
اهداف مورد بررسی در این تحقیق :
هدف اول : بررسی کلی منطقه و تعیین حوزه نفوذ شهر
هدف دوم : بررسی طبیعی و جغرافیایی
هدف سوم: بررسی اجتمایی – اقتصادی
هدف چهارم : بررسی کالبدی شهر
هدف پنجم : بررسی حمل و نقل
بیان مسئله :
سابقه سکونت در منطقه قروه درگزین به دوره های پیش از اسلام و حتی هخامنشیان می رسد.این سابقه در قسمت های مختلف وجود دارد به نحوی که شهر میلاجرد که از آن یاد شده امروزه محدوده ای از اراضی کشاورزی و .... واقع در حد جنوبی شهر گفته می شود که آثار مصنوع بشری زیادی در آن پیدا شده که دال به سابقه سکونت آن دارد
اما آنچه امروزه بر چهره شهر رخنمون است تابع مراحلی از رشد و توسعه کالبدی است که مربوط به قرن حاضر و سده اخیر می گردد.
اولین سکونتگاه در اطراف قلعه دینگسی بعنوان هسته اولیه شکل گیری شهر جای گرفته اند و به تدریج شهر در اطراف این مرکز توسعه یافته است به نحوی که محله قلعه دینگسی کنونی می توان به عنوان مرحله اول توسعه کالبدی شهر قلمداد کرد.
مرحله دوم توسعه شهر، به صورت شعاعی در اطراف هسته اولیه شکل گرفته که بخشی از محلات گل باغی و قنبر آباد را شامل می شود. ویژگیهای بافت کالبدی بجا مانده از این دوره همچون شبکه راه های منظم قطعات نا همگون و تقریبا هندسی و دانه بندی نسبتاً درشت بیانگر رشد ارگانیک شهر طی این دوره ها می باشد محدوده مشتمل بر این دوره توسعه شهر را می توان محدوده بافت قدیم شهر تلقی کرد.
مرحله سوم توسعه شهر نشان دهنده گسترش کالبدی با شتابی بیشتر در جهت شمال و به سمت ورودی شهر است روند سریع توسعه در این دوره را می توان با تحولات معاصر خود بررسی کرد از جمله :
اصلاحات اراضی در ایران به عنوان یک عامل مهم در تشدید مهاجرت هایی روستاییان به شهر نقش بازی کرد . در حقیقت پس از اصلاحات ارضی و بروز برخی نتایج سوءآن است که مهاجرین روستایی به سوی شهرها سرازیر شده و شهر نشینی رشد سریع به خود گرفت.
روند رشد شتابزده مهاجرت ،در سال پس از انقلاب وقوع تحولات ژرف فرهنگی اجتماعی همچنان ادامه یافت از جمله عوامل رشد شهر نشینی در این دوره مزیت های بی حد و حصری از قبیل مسکن ،آب ، برق و ... بود که برای افراد کم در آمد در جوامع شهری در نظر گرفته شده بود. شهر طی یک مدت زمان محدودی بیشترین میزان رشد کالبدی را تجربه کرده است.
در نهایت در مرحله چهارم توسعه سازمان یافته و آماده سازی شده بخش هایی از شهر همچون شهرک فرهنگیان شهرک سیمان و شهرک کارمندان دیده می شود.بافت شطرنجی و شبکه ارتباطی منظم این نواحی نیز حاکی از وجود برنامه و طرح مشخص برای توسعه این مناطق است این قسمت از توسعه تقریباً منفصل از بافت میانی در غرب و شمال شهر شکل گرفته است.
پیشینه تحقیق:
شناخت تاریخچه علل پیدایش چگونگی توسعه شهر وروند رشد آن در ادوار گذشته درگزین که معرب آن درجزین است یکی از بخش های شهرستان رزن از استان همدان بوده که شامل دو دهستان علیا و سفلی است .
پرویز اذکایی قراگوزلو از درجزین باستانی بعنوان استقرار گاه شاهزادگان پارتی یاد می کند و اسامی پارتی موجود در این منطقه نیز همچون والا شگرد یا بلا شگرد ویس آباد،دولجرد،منچر،کاهارد، پشتجین، میلاجرد و بوزنجرد را حاکی از این امر می داند. آثار بدست آمده از روستای کرفس قدمت این منطقه را به دوره هخامنشی می رساند به نظر می رسد قروه همان خوروه باشد که قلعه ای بوده در میان شهر میلاجرد که اکنون تنها نامی از میلاجرد بجا مانده است آثار تاریخی زیادی درهنگام شخم و کشاورزی از منطقه بدست آمده است.
اولیاء چلبی در سفر نامه خود ( 1065)از یزد گرد پادشاه ساسانی بعنوان بیناگذار درجزین یاد نموده است و عنوان کرده که درجزین دهی کوچک بوده با همان عمارت یزدگردی تا این که در سده هشتم آن را معمور و آباد ان کرده اند از طرف دیگر آثار پراکنده ای که از قسمت های مختلف رزن به دست آمده است قدمت استقرار تمدنهای مختلف در این منطقه را در حدود هفت هزار سال و حتی بیش از آن به اثبات می رساند آثار باستانی یافته شده از تپه سوغان در کنار آبراه قروه درجزین و روستای کرفس گویای جایگاه مهم این منطقه در دوره هخامنشی است . از جمله این آثار می توان از قلعه باستانی قروه درجزین نام برد . یافته های باستانی شناسی حکایت از آن دارد که این قلعه به صورت بنای عظیم پلکانی و زیگورات مانند بوده است که احتمالاً می تواند عبادتگاه یا آتشکده دوران هخامنشی بوده باشد
اطلاعات بدست آمده، بر بازسازی و مرمت این قلعه در سال 470 ه.ق به دلایل نظامی و اهمیت قرار گاهی و میان راهی آن دلالت دارد که در کشمش های امرای ملایری (740ه.ق)و چوپانی (783ه.ق) دست به دست می گشته تا اینکه در زمان امیر تیمور گور کانی(798ه.ق)به قرار گاه سپاه تیمور تبدیل می گردد . علاوه بر قلعه می توان از قلعه حوق از بخش قهاوند یاد کرد که در دل کوه کنده شده و در متون سده هشتم از جمله جامع التواریخ رشیدی به همین نام یاد شده و محتمل است همان قلعه فردجان باشد که ابن سینا چند ماهی در سال (414ه.ق) در آن جا زندانی بوده است .
در سال (1031 ه.ق) شاه در بازگشت از خراسان به مازندارن قصبه درجزین را به رستم محمد خان از امرای ترکستان اقطاع داد. بعد ار آن قروه به تصرف عثمانی در آمده و سپس به دست نادر شاه افشار باز پس گرفته شد . امروزه از قلاع قدیمی درجزین جز خرابه های یکسان شده با خاک اثری بر جای نمانده است.شواهد بدست آمده حاکی از آن است که این منطقه در دوره بعد از اسلام بعنوان منطقه مقدس مورد توجه بوده و وجود مراکز تربیتی و معرفتی مهم در این منطقه حاکی از همین امر است . از جمله در مزلقان و همچنین در بوزنجرد ( در نزدیکی بیوک آباد واقع در بخشی از منطقه درجزین باستانی ) یکی از مراکز بسیار با اهمیت پرورش علما و عرفا قرار داشته به نحوی که از بزرگان چون علی همدانی مشهور (به امام همدانی) و نیز یوسف همدانی ( معروف به خواجه یوسف ابن ایوب همدانی ) به عنوان طلبای نامی این مراکز یاد می کنند.
در محدوده شهر قدیمی ترین نقطه، قلعه دینسگی است که تپه ای است مشرف به اطراف آن در حال حاضر به محله قلعه دینگسی معروف است که یکی از قدیمی ترین محلات شهر محسوب می شود غیر از قلعه مذکور دو قلعه دیگر منسوب به خوانین سابق منطقه وجود دارد . یکی از قلعه دو دانگه یا صادق خان که در داخل محدوده شهر و محله گل باغی واقع است.
قلعه دیگر قلعه چهار دانگه یا محمد علی خان قراگوزلو است که منتهی الیه جنوبی شهر و اطراف زمین های میلاجرد واقع شده است . امروزه از این دو قلعه خرابه های بیش باقی نمانده است .
.فصل اول:
مطالعات کلی منطقه و حوزه نفوذ شهر
نقاط شهری به تناسب اندازه، جمعیت و نقش خود در منطقه می توانند در جاذبه های متفاوتی داشته باشند و این امر موجب برقراری روابط بین شهر یا منطقه پیرامون و سایر سکونتگاههای می گردد بدین ترتیب شهر در تعامل متقابلی با سکونتگاههای شهری وروستایی اطراف خود قرار میگرد که نادیده انگاشتن این تاثیر و تاثر در طرح و برنامه ریزی شهر،منجر به شکست طرح و رخ دادن مشکلات عدیده ای در شهر و ساز و کار آن می گردد.از اینرو در جهت مقابله با این امر در طرحهای توسعه عمران به تعیین بررسی حوزه نفوذ پرداخته می شود و عوامل مختلفی در این خصوص به کار گرفته می شود تا بتوان به حد و مرز معین از تعاملات شهر با محیط اطراف خود رسید و تاثیرات متقابل آن را در برنامه و طرح و شهر به کار گرفت در این خصوص در طرح و توسعه عمران شهر قروه درجزین عوامل زیر به عنوان عوامل عمده و شاخص مد نظر قرار گرفته است:
الف) تقسیمات کشوری: این تقسیمات اصولاً بر اساس مراجعات اداری – سیاسی در سطح ناحیه (شهرستان ) صورت می گیرد.
ب) عوامل جغرافیای : از قبیل خصوصیات زمین شناسی وضع ناهمواریها هیدرو گرافی ،شکل زمین،قابلیت اراضی و...
ج ) مراکزجمعیتی شهری و روستایی مجاور شهر مورد مطالعه :
وجود این مراکز ،تعدد،فاصله و زمان دسترسی به آنها از عمده عوامل تعیین حوزه نفوذ یک شهر اند.
د) شبکه ارتباطی موجود در منطقه:راه های ارتباطی در واقع وسیله ارتباط و پدید آمدن تاثیرات متقابل سکونتگاها ست و از عوامل تعیین کننده محسوب می شود.
و) ویژگیهای اقتصادی – اجتمایی : ویژگیها و جاذبه و دامنه های اقتصادی اجتمای در تمدید و گسترش روابط حوزه نفوذ یک نقش بسزایی دارد.
ه ) وجود خدمات رفاهی در نقاط جمعیتی : از جمله تعیین کننده ترین عوامل تعیین حوزه نفوذ ،وجود و عدم خدمات رفاهی است که موج حر کات بین سکونتگاهی را سبب می شود.
بررسی عوامل شش گانه فوق الذکر در منطقه پیرامون شهر قروه درجزین با در نظر گرفتن نتایج مطالعات طرح ساماندهی فضاها و مراکز روستایی استان همدان که این شهر را به عنوان مرکز منظومه قروه درجزین دیده است منجر به توفیق محدود ه های حوزه نفوذ مستقیم و غیر مستقیم شهر به شرح ذیل گردید.
ب- روستاهای واقع در حوزه نفوذ غیر مستقیم :
روستاهایی که هیچ مراجعه خدماتی مستمر به شهر قروه درجزین ندارند و در اولویت اول به مراکز خدماتی دیگری مراجعه می کنند 13 روستای بخش نیز از چنین وضعیتی برخوردارند.
از کل مساحت 759 کیلو متر مربعی بخش ، 270 کیلو متر مربع آن در حوزه نفوذ مستقیم شهر واقع شده است .
از کل جمعیت روستایی بخش نیز، 17386 نفر مشتمل بر 39/56 درصد در حوزه نفوذ مستقیم شهر ساکن هستند و 61/43 درصد نیز در حوزه نفوذ مستقیم شهر 39/64 نفر در کیلو متر مربع بوده است. این در حالی است که در حوزه نفوذ شهر حدود 5/27 نفر در هر کیلو متر مربع ساکن می باشند.
شرح مساحت تعداد روستا جمعیت روستایی تراکم جمعیتی
حوزه نفوذ مستقیم 270 25 17386 39/64
حوزه نفوذ غیر مستقیم 489 14 13446 5/27
کل حوزه 759 39 30832 62/40
.فصل دوم :
مطالعات محیطی
.خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی شهر
- موقعیت جغرافیایی:
شهر قروه درجزین با مساحتی بالغ بر 244 هکتار از توابع شهرستان رزن در شمال استان همدان واقع شده و از نظر موقعیت ریاضی در مختصات جغرافیایی 35 درجه و 18 دقیقه و 25 ثانیه تا 49 درجه و 6 دقیقه و 30 ثانیه طول شرقی قرار گرفته است.
- ناهمواریها:
به منظور بررسی ناهمواریها منطقه بر پایه نقشه توپوگرافی 1:25000 اقدام به تهیه نقشه های موضوعی سطوح ارتفاعی و جهات و طبقات شیب شهر و حوزه پیرامون آن در محدوده حوزه آبریز گردیده است.
- ارتفاع:
از نظر مرفولوژیکی شهر حوزه قروه درجزین آبریز آن از سه واحد کوهستان،کوهپایه و دشت تشکیل شده است و فرکانس ارتفاعی آن مابین ارتفاع 1720 متری در دشت رزن و شهر قروه درجزین در واحد دردشت تا 2780 متری ارتفاعات خرقان در مرز استان قزوین در واحد کوهستان 0 در( شمال محدوده )می باشد.
بر اساس نقشه سطوح ارتفاعی حوزه آبریز شهر قروه درجزین و با استفاده از روش وزنی ، ارتفاع متوسط محدوده مورد مطالعه 1915 متر از سطح دریا محاسبه شده است بیش از 7/59 درصد از سطح محدوده از ارتفاع کمتر از 1900 متر برخوردار می باشد و شهر قروه درجزین با متوسط ارتفاع 1788 متر از سطح دریا در سطوح ارتفاعی کمتر از 1800 متر در واحد دشت استقرار یافته است . محدوده شهر در طبقات ارتفاعی 1770تا 1800 متر قرار گرفته و سطوح ارتفاعی 1786 تا 1794 با مساحتی بالغ بر 52 درصد بیشترین سطح از شهر شامل می شود و از نظر جغرافیایی نیمه شمالی شهر از ارتفاع بالای 1790 متر و نیمه جنوبی شهر از ارتفاع کمتر از 1790 متر برخوردارند و در مجموع ارتفاع شهر به جنوب با روند شمال شرقی جنوب غربی کاهش می باید. به تناسب تغییرات ارتفاع در سطح شهری ارتفاع در محلات مختلف آن نیز متفاوت می باشد به طوریکه محله شماره 5 برقرار گرفتن درسطح ارتفاعی بین 1794 تا 1800 متر بعنوان مرتفع ترین و محله شماره 2 بعنوان کم ارتفاع ترین محله در شهر و بخش های جنوبی محله شماره و یک پست ترین قسمت شهر محسوب می شود شیب :
به تناسب تغییرات ارتفاع در سطح شهر و حوزه آبریز آن شیب منطقه نیز متغییر است و بطور کلی میزان آن از شمال به جنوب کاهش می باید و بر اساس نقشه جهات شیب بیش از 2/33 درصد از سطح محدوده دارای جهت شیب جنوب غربی جنوب شرقی ناهمواریهای منطقه و آفتابگیر بودن شهر با توجه به موقعیت استقرار آن می باشدبر اساس نقشه طبقات شیب منطقه شیب متوسط شهر و حوزه آبریز آن به روش وزنی 6/6 درصد محاسبه شده که نشانگر ملایم بودن شیب آن می باشد . بطوری که بیش از 9/74 درصد سطح منطقه ازشیب کمتر ازیک درصد برخوردارند. همچنین بر اساس نقشه شیب شهر به جز حواشی رودخانه قوری چای در شرق شهر 0 در محلات 4و1 و بخش های محدودو پراکندگی در سایر نقاط شهر شیب شهر غالبا کمتر از 3 درصد می باشد.
مسائل کلی زمین شناسی
- زمین شناسی :
شهر قروه درجزین و حوزه پیرامونی آن زون ساختمانی سنندج – سیرجان واقع شده و متأثر از حرکات کوهزایی آلپین ، در فازهای کوهزایی سیمیرن سازندهای زمین شناسی متعددی در دوران های دوم و سوم و چهارم زمین شناسی شکل گرفته است.
سنگ های آهک تیره رنگ بیومیکریتی مر بوط به دوره کر تا سه (11K) و کالک های شیستی بیومیکریتی تا اسپاری با رنگ خاکستری نقره ای مر بوط به دوره ژوراسیک (HSJ)مر بوط به دوران دوم زمین شناسی در شرق روستای منوچهر و جنوب شرق حوزه آبریز شهر قروه درجزین رخنمون دارند.
همچنین سنگهای آهکی با میان لایه های ران کرم رنگ و توف اندزیتی ((F24مارن های قرمز تا خاکستری رنگ (MMO)مارن های خاکستری تاسبز زیتونی (MIMO) و توف شیشه ای کربناتی (TNAMO)گذاره های تراکمی آندزیتی تیره (NAMO) و سنگ های آهکی بیومیکریتی (1OM )مجموعه سنگ های مربوط به
دوران زمین شناسی در شهر قروه درجزین و پیرامون آن و حوزه آبریز می باشد که در بخش هایی از شرق و جنوب شرق حوزه رخنمون دارند.
بیشترین سطح از اراضی محدود از رسوبات آبرفتی دوران چهارم تشکیل می دهد که شهر قروه درجزین در بستر این رسوبات قرار گرفته است که ضخامت آن در بخش ها و محلات مختلف شهر متفاوت است
- قابلیت و ارزیابی اراضی :
منطقه مورد مطالعه از نظر قابلیت و ارزیابی اراضی از 4 تیپ اصلی کوه ها ، تپه ها ، فلات ها و تراس های آبرفتی تشکیل شده است و شهر قروه در واحد اراضی 2-4 در تیپ دشت های دامن های استقرار یافته است و از نظر مساحت این واحد بیشترین سطح از حوزه آبریز شهر قروه تشکیل می دهد و دارای ویژگیهای به شرح ذیل می باشد .
• دشت های دامنه های نسبتاً مسطح با شیب بسیار ملایم.
• دارای خاک عمیق با بافت سنگین تا خیلی سنگین بدون سنگ ریزه.
• دارای کاربری موجود زراعت آبی درختکاری و نقاط شهری و روستایی.
• دارای محدودیت خاک به لحاظ بافت سنگین آن و محدودیت آبهای زیر زمینی به لحاظ بالا بودن سطح آن.
در صورت انجام عملیات اصلاحی چون تسطیح و بهبود وضعیت فیزیکی خاک در پایین آوردن سطح آبهای زیر زمینی از قابلیت مناسب برای زراعت آبی و باغی می باشد.
زلزله خیزی منطقه وشهر:
بر اساس نتایج تحقیقات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن وزارت مسکن و شهر سازی در نقشه پهنه بندی زلزله خیزی کشور محدوده مورد مطالعه در پهنه زلزله خیزی بالا در زمینه شمالی ، متوسط در قسمت مرکزی و خود شهر در پهنه زلزله خیزی پایین قرار گرفته است.
از نظر مورفولوژی ساختمانی محدوده مورد مطالعه در محل تلاقی زدن های تکتونیکی زاگرس در جنوب سنندج – سیرجان در مرکز وایران مرکزی در شمال محدوده می باشد که این امر باعث شکستگی های کوچک و بزرگی با امتداد های مختلف در شمال حوزه آبریز شهر قروه درجزین شده است بطوری که مطابق زلزله های ثبت شده در منطقه در منطقه بیش از 62 زلزله در سطح منطقه با شدت 3/2 با 5/6 درجه ریشتر رخ داده است که بر اساس تحلیل زلزله های تاریخی منطقه به روش توزیع نرمال وقوع زمین لرزه ای با قدرت 6 ریشتر در دوره برگشت 100 و 1/5 درجه در دوره برگشت 40 ساله متحمل است.
وضع ارتباطات در منطقه :
در عصر کنونی نقش ارتباطات وسیستم های ارتباطی در زندگی انسانها برکسی پوشیده نیست بطوری که ،یکی از شاخص های اصلی برای سنجش میزان پیشرفت جوامع ،کیفیت سیستم های ارتباطی صورت می گیرد و هرچه این سیستم ها از نظر کمی وکیفی قوی تر، پیچیده تر و متنوع تر باشند، قدرت ارتباطی جوامع و شهروندان افزایش می یابد. دریک دسته بندی کلی و سیستم های ارتباطی را می توان به سه دسته زیر تقسیم کرد:
- راهها
- مخابرات
- صدا وسیما
شبکه راهها :
راه که نقش جابجایی انسانها و کالاها و خدمات و... را بر عهده دارند خود به دسته تقسیم می شوند .
1- راه های زمینی 2- راه های هوایی 3- راه های دریایی 4- راه های آبی
- راه های زمینی :
راه های زمینی که عمده ترین سهم را در جریان جابجایی کالا و مسافر بر عهده دارند، به دو دسته تقسیم می شوند.
1- راه های جاده ای : 1- آزاد راه ها 2- راه های اصلی 3- راه های فرعی 4- راه های روستای
2- راه آهن : بررسی انجام شده حاکی است که تا کنون استان همدان به شبکه راه آهن سراسری کشور وصل نشده است و فاقد هرگونه جابجایی از این طریق می باشد این در حالی است که خط آهن محور خوزستان از جنوب شرقی استان می گذرد و نزدیکترین ایستگاه به استان ، ایستگاه اراک در فاصله 176 کیلومتری از مرکز استان می باشد.
- راه های هوایی :
استان همدان تنها یک فرودگاه داخلی دارد که در شهر همدان واقع شده است.و پروازهای داخلی استان را پوشش می دهد این فرودگاه در سال 1351 تأسیس شده است و دارای دو باند با عرض 148 متر و طول 10593 متر می باشد.
- راه های آبی :
استان همدان با توجه به موقعیت جغرافیایی خود ( دوری از درياها و اقیانوسها ) فاقد راه دریایی است.
منابع آب
منابع آب شهرستان رزن جزء حوزه آبریز مرکزی ( قره چای ) بوده و شامل دشتهای همدان ، بهار ، کبودرآهنگ ، رزن ، فامنین و قهاوند می گردد که بر حسب موضوع طرح دشت همدان – بهار در این بررسی مورد نظر می باشد.
این دشت در شمال و شمال شرق استان واقع گردیده است وسعت حوزه آبریز آن بالغ بر 2560 کیلو متر مربع و مساحت دشت حدود 1500 کیلو متر مربع می باشد.
منابع آبهای سطحی:
در این دشت رود خانه دائمی و مهمی وجود ندارد از رود خانه های قابل اهمیت که دارای ایستگاه هیدرمتری هستند رودخانه خمیگان و زهتران را نام برد.
رودخانه خمیگان:
رودخانه خمیگان از کوه های پنج انگشت واقع در شمال شرق استان همدان سر چشمه گرفته و در روستای فامنین به رود خانه سیمینه رود می پیوندد.
شیب عمومی رودخانه شیبی ملایم وحدود48/0 درصد و طول رودخانه اصلی 25/6کیلو مترارتفاع متوسط حوزه 9/2057 متر و خروجی حوزه 1850 متر از سطح دریای آزاد است.آبدهی متوسط آن در ایستگاه پل جاده 41/0 متر مکعب در ثانیه و حجم تخلیه سالیانه آن حدود 93/12 میلیون متر مکعب است که توزیع فصلی آبدهی رودخانه در پاییز و زمستان، بهار وتابستان به ترتیب 2/13 ،3/30، 10/40 ، 4/7 درصد ازکل است.
رودخانه زهتران:
رودخانه زهتران در کوه های شاه بلاغی و آق در بند در شرق و شمال شرقی استان همدان سر چشمه گرفته درحدود روستای نصیر آباد به رودخانه قره چای می ریزد سطح حوزه آبریز آن در ایستگاه هیدرو متری زهتران 4/474 کیلو متر مربع شیب معمولی رودخانه شیبی نسبتاً ملایم و حدود 86/0 درصد طول رودخانه اصلی 3/39 کیلو متر ارتفاع متوسط حوزه 2/1995 متر و ارتفاع خروجی حوزه 1800 متر از سطح دریای آزاد است آبدهی متوسط آن در ایستگاه زهتران 34/0 متر ککعب در ثانیه و کل حجم تخلیه سال در 72/10 میلیون متر مکعب است توزیع فصلی آبدهی رودخانه در پاییز ، زمستان ، بهار و تابستان به ترتیب 13، 13/42 ، 32، 6/13 درصد از کل است.
آبهای زیر زمینی:
جهت جریان آبهای زیر زمینی محدوده مورد مطالعه به تبعیت از موفولوژی حاکم بر منطقه از طریق مخروط افکنه و سیل های فصلی و همچنین نفوذ مستقیم آبهای سطحی ناشی از بارش صورت می گیرد بر اساس نقشه های ژئوهیدرولوژیکی و کیفیت آب منطقه متناسب با سازندهای زمین شناسی از کیفیت و میزان آبدهی آبها متفاوت است بطوریکه در حوزه قروه درجزین در 5 سطح قابل بررسی است و سازندهای دوران سوم از کیفیت آب خوب و وضعیت آبدهی خوب تا متوسط برخوردارند. سنگهای آهکی بیومیکریتی از کیفیت آب خوب تا متوسط ، سازندهای دوران دوم در شرق شهر بدلیل نفوذ پذیری کم سازند از کیفیت آب متوسط و آبدهی ضعیف و رسوبات آبرفتی دوران چهارم از جمله پادگانه های مخروط افکنه ها و رسوبات آبرفتی از کیفیت آب خوب و از وضعیت آبدهی خوب تا عالی برخوردارند و شهر قروه درجزین در این پهنه از کیفیت منابع آب قرار گرفته است و از نظر تجزیه شیمایی منابع آب در منطقه بی کربناته (3HCO) استقرار یافته است.
منابع ونحوه تامین آب شهر:
شهر قروه درجزین و پیرامون آن در حوزه آبریز مرکزی قرار گرفته و هیچ رودخانه دائمی در آن جاری نمی باشد و رودخانه فصلی و اتفاقی با امتداد شمالی – جنوبی که در شرق شهر و چشمه ها و قنات ها و چاه های عمیق و نیمه عمیق مجموعه منابع آبهای سطحی و زیر زمینی منطقه راشامل می شود و در مجموع بهره برداری از منابع آبهای زیر زمینی بعنوان مهمترین منابع تامین آب شرب و کشاورزی شهر قروه درجزین و روستاهای پیرامون آن می باشد بر اساس اعلام شرکت آب و فاضلاب استان همدان منابع تامین آب مصرفی شهر از چاه های واقع در محدوده شهر رزن می باشد که با یک خطوط لوله 400 میلیمتری از شهر رزن به شهر قروه منتقل و سه شبکه توزیع آب شهر متصل می گردد.
علیرغم اعلام نبود مشکل آب در شهر واعلام رضایت اهالی از کیفیت آب شرب شهری اما با توجه به رشد جمعیت شهرنشینی در شهرهای قروه درجزین رزن و وابستگی شدید شهر قروه درجزین به منابع آب ذخیره شده در مخزن 10000 متر مکعب رزن و از همه مهمتر بالا بودن میانگین آب مصرفی در این شهرها نسبت به متوسط استان و کشور پیش بینی می شود در افق طرح شهر قروه درجزین با مشکل کم آبی مواجه خواهد شد در این خصوص توصیه می شود مسئولین محلی استان مطالعات کاربردی مرحله دوم طرح جامع آب شهر را با هدف تامین آب شرب شهر قروه درجزین در روستاهای پیرامون در بلند مدت در دستور کار خود قرار داده و منابع آب جدیدی جایگزین وضعیت فعلی کمتر که با توجه به منابع آب نسبتا غنی در حوزه ها و آبریز شهر و شرایط ژئوهیدرولوژی آن زمینه برای تحقق تامین منابع آب بیشتر فراهم است.
مسائل هواشناسی ( حرارت ، باران ، رطوبت و ... )
محدوده مورد مطالعه متأثر از عوامل محلی و جهانی از شرایط اقلیمی خاصی در فصول مختلف سال برخوردار است .جهت بررسی وتحلیل پارامترهای اقلیمی منطقه از داده های هواشناسی و ایستگاه کلیماتولوژی درجزین و ایستگاه سینوپتیک همدان از بدو تاسیس تا سال 2003 میلادی استفاده شده است.
متوسط بارش سالانه منطقه در ایستگاه درجزین 385 میلیمتر است که میزان آن در ماه ها و فصول مختلف سال متغییر است و اسفند ماه با 9/63 میلیمتر بعنوان پرباران ترین و شهریور ماه با حداقل 4/0 میلیمتر بارش کم بارانترین ماه سال است از نظر توزیع فصلی فصل زمستان با 5/155 میلیمتر بیش از 4/40 درصد بیشترین میزان بارش 24 ساعته ثبت شده 99 میلیمتر در روز 4 آبان ماه 1972 میلادی به ثبت رسیده است و تعداد روزهای بارانی در سال 53 روز در سال است . متوسط دمای سالانه در محدوده مورد مطالعه 5/11 درجه سانتیگراد است که میزان آن بین 6/3- درجه سانتیگراد در دی ماه تا 1/26 درجه در تیر ماه در نوسان است.
دمای ثبت شده در ایستگاه درجزین بیش از 34- درجه زیر صفر در دی ماه سال 1972 می باشد حداکثر مطلق دمای ثبت شده به میزان 41 درجه سانتیگراد در تیر ماه 1976 می باشد که نشانگر نوسان دمای 75 درجه ای منطقه و حاکم بودن شرایط بری شدید در منطقه می باشد.
متوسط رطوبت نسبی منطقه 54 درصد می باشد که میزان آن حداکثر به میزان 78 درصد در دی ماه و حداقل میزان رطوبت به میزان 33 درصد در ماه های تیر و مرداد می باشد که میزان آن در ساعات مختلف روز متفاوت است .
با توجه به موقعیت شهر قروه درجزین و شرایط جوی حاکم بر منطقه رطوبت نسبی منطقه متعادل و مناسب برای شرایط زیست می باشد که پوشش گیاهی نسبتاً مناسب و تعریق ناشی از آنها و منابع آبهای نسبتاً غنی از جمله عوامل مهم تعدیل و رطوبت نسبی می باشد.
تعداد روزهای یخبندان در این محدوده بیش از 137 روز در سال است که متناسب با ورود توده هوای سردسیری و.... اواخر فصل پاییز و در طول فصل زمستان تعداد روزهای یخبندان بیشتر می شود .
جهت بررسی باد در منطقه از ایستگاه سینوپتیک همدان استفاده شده است که مطابق داده های ثبت شده در ایستگاه مذکور متوسط سرعت باد 2/3 نات در ثانیه می است و بیش از 65 درصد از جریان بادهای منطقه آرام بوده است و باد غالب منطقه جنوب غربی و نایب باد غالب آن غربی است.
سریعترین باد ثبت شده با سرعت بیش از49 نات در ثانیه معادل 2/88 کیلومتر در ساعت در اسفندماه سال 1983 از جهت جنوب غرب ثبت شده است .
میزان ساعات آفتابی در طول سال حدود 1/2929 ساعت می باشد که مرداد ماه با 352 ساعت بیشترین ساعات آفتابی و دی ماه با 3/149 ساعت کمترین ساعت آفتابی را داشته است و در مقابل در طول سال بیش از 7/50 روز هوا با پوشش ابر ناکی نسبتاً کامل 8/7و 8/8 بوده است
نوع اقلیم شهر طبق روش کوپن ، اقلیم منطقه نیمه خشک سرد و بر اساس روش دمارتن دارای اقلیم نیمه خشک می باشد.
بر اساس جدول بیوکلیماتیک ماه های اردیبهشت و مهر به منطقه آسایش و ما ههای دی ،بهمن ، اسفند ، فروردین ، آبان و آذر پایین تر از منطقه آسایش قرار دارند و در طول شبانه روز نیازمند استفاده از وسایل گرم کننده می باشد و ماه های خرداد ، تیر ، مرداد و شهر یور بالاتر از منطقه آسایش قرار گرفته اند که نیازمند استفاده از وسایل خنک کننده مطلوب یا جریان هوای حداقل یک متر بر ثانیه می باشد و بر اساس نتایج حاصله از بررسی اقلیمی در جدول ماهانی توصیه های طراحی اقلیمی برای شهر قروه به شرح زیر پیشنهاد شده است .
- جهت گیری ساختمانها شمالی – جنوبی باشد ( محور طویل تر ساختمان در جهت شرق – غرب )
• طراحی فضایی فشرده فاصله گذاری کم با توجه به شرایط اقلیمی منطقه.
• پیش بینی اتاق هایی که از یک طرف با هوای آزاد تماس داشته باشند و پیش بینی جریان موقتی هوا.
• طراحی متوسط باز شوها.
• طراحی و ساخت سنگینی دیوارهای داخلی و خارجی.
• طراحی سنگینی بام های با زمان تاخیر بیش از 8 ساعت .
• پیش بینی محلی برای خوابیدن در هوای آزاد در فصل گرم سال .
• پیش بینی و ضرورت حفاظت از باران های شدید و پیش بینی آبروهای مناسب جهت هدایت آب باران و ......
سیستم حرکت آبهای سطحی (باران) و موقعیت مسیل های در شهر:
به تبعیت از شرایط مورفولوژیکی متناسب با شیب عمومی شمالی – جنوبی شهر جهت جریان آبهای سطحی ناشی از بارش نیز از شمال به جنوب و شیب های جانبی شرقی و غربی می باشد
آبهای سطحی ناشی از بارش در شهر از طریق شبکه اصلی وفرعی ،جوی وجداول وکانيوهای طراحی شده در کوچه ومعابر ،جمع آوری وهدايت به رودخانه قره چای در شرق شهر با امتداد شمال شرق – جنوب .
- نحوه دفع آبهای سطحی (باران )در شهر ومعایب آن:
بر اساس مطالعات میدانی صورت گرفته و استعلام از دستگاههای زیربط به جز بخش های از جنوب شرق و جنوب شهر به دلیل وجود رود خانه قره چای ، طغیان ناشی از آن در فصول پر آبی بالا بودن سطحی می باشد سایر مطالعات شهر مشکلی به لحاظ دفع آبهای سطحی ندارند . از نظر چگونگی دفع آبهای سطحی شهر را می توان به دو بخش قدیمی و جدید تقسیم کرد که بخش قدیمی و هسته اولیه شهر با توجه به نامنظم بودن در کوچه های و معابر و کم شیب و کم عرض بودن معابر به ویژه میدان شهدا به سمت جنوب بیشترین مشکل را از لحاظ دفع آبهای سطحی نسبتا مطلوب است . گره های عمده موجود در بخش هایی از شرق و جنوب شهر می باشد که به دلیل وجود رود خانه قوری چای طغیان ناشی از آن در فصول پر آبی و بالابودن سطح آبهای زیر زمین مشکلات شدید آب گرفتگی معابر را ایجاد می نمایند .
- طرح جمع آوری ، هدایت و دفع آبهای سطحی :
با توجه به بررسی های انجام شده و نیز در نظر گرفتن سیل سال 1361 در منطقه که خسارات عمده ای را به مناطق شرقی و جنوبی شهر وارد ساخته است و لزوم پیشگیری از تکرار خسارات طرح شبکه جمع آوری آبهای سطحی در قروه در دو بخش انجام گرفته است:
1. دیوار سازی رودخانه قوری چای :
رود خانه قوری چای در حدود 1200 متر از مسیر خود از قسمت شرقی در محدوده شهر قروه درجزین عبور می کند و همه ساله در فصل بهار وقوع طغیان در این رودخانه خساراتی را به تاسیسات و ابنیه مجاور در محدوده شهر وارد می نماید .به همین منظور تاکنون حدود 100 متر از دیواره غربی رودخانه در شمال شهر دیوارسازی شده و به منظور پیشگیری از خسارات احتمالی آینده شهرداری قروه در نظر دارد کل طول رودخانه واقع در شهر را دیوار سازی و کف سازی نبوده است و در قسمتهایی از شهر به منظور تردد پوشش کانال نیز از جنس بتن مسطح به ضخامت 15 سانتی متر در کف و 25 سانتیمتر پوشش کانال می باشد.
2. اجرای جوی و جدول در بافت فرسوده شهری:
در حال حاضر در بخش هایی از بافت فرسوده شهری به دلیل عدم اجرای آبروهای مناسب ، هدایت و دفع آبهای سطحی با مشکلات عدیده ای رو بروست و رفت و آمد عابرین پیاده و وسایل نقلیه در فصول بارندگی به زحمت صورت می گیرد از جمله این نقاط خیابان آزادگان شمالی است که با وجود گودالی طبیعی و جمع شدن آبهای سطحی علاوه بر ایجاد مشکلات تردد ،نفوذ آب به ساختمانهای مجاور که اکثرا فرسوده می باشند را نیز
به دنبال دارد برای جمع آوری و هدایت آبهای سطحی این منطقه و نظایر آن در نظر است با اجرای جدول گذاری نهری مشکلات مذکور مر تفع گردند.
منابع طبیعی :
- وضعیت حیات گیاهی وجانوری
الف ) حیات گیاهی
در منطقه مطالعاتی به علت تنوع آب وهوایی ، پوشش گیاهی نباتات ، کم وبیش متفاوت می باشد.
تیره متفاوتی از گیاهان ودرختان که غالباً در سرما نیز مقاوم می باشند، در این محدوده به چشم می خورد اما به دلیل شرایط خاص اقلیمی ، دوره رویش گیاه کوتاه وحدود 5 ماه در سال است.
از طرفی چون تنوع خاک ها ،با توجه به نوع فیزیو گرافی وعمق آنها ، می تواند موجب تنوع در پوشش گیاهی گردد، لذا باتوجه به تیپ واحدهای مختلف ارضی ، تیره های متفاوتی از گیاهان مرتعی وزراعی از قابلیت ماندگاری وتکثیر برخوردارند که نتایج حاصله به شرح ذیل ارائه می گردد:
گیاهان مرتعی :
- در تیپ اراضی کوه ها وتپه ها
گون کتو
کافکال اسپند
درمنه کلاه میرزا حسن
گرامینه خرگوشک
فرفیون کنگر صحرایی
بله گوش نباتات خانواده گندمیان
علف گوسفند ریش بزی
ورک خار زرد
ختمی
- در تیپ اراضی فلات ها وتراس های فوقانی
شیرین بیان بله گوش
خار علف گوسفندی
ورک کتو
ختمی شنک
پنیرک درمنه
گیاهان چمنی ریش بزی
گندمیان گل قاصد
کنگر صحرایی اسپند
فرفیون خار زن بابا
خرگوشک خارشتر
کنگر گرامینه
پیچک
در تیپ اراضی دشتهای دامنه ای
علف شور گندمیان
گیاهان شور پسند خارشتر
سالولاورک
سالیکورنیا کما
مرغ ختمی
خار زرد گرامینه
- در تیپ اراضی واریزه ها وآبرفت های باد بزنی شکل
گندمیان فرفیون
خار زرد شیرین بیان
ورک گل گندم
خار شتر اسپند
ختمی خار زن بابا
کنگر صحرایی پنیرک
گل گاو زبان گرامینه
آنچه که در مبحث حیات گیاهی وتنوع رویش در سطح شهرستان رزن مهم می آید،وجود مناطق مناسب جهت رویش گیاهان دارویی است .
این گیاهان عمدتاً در دامنه کوه بقراطی می رویند و هر ساله علاقه مندان وفروشندگان گیاهان دارویی را از اقصی نقاط کشور به شهرستان وارد می کند وبا ترویج وکاشت گیاهان دارویی ، ضمن ایجاد اشتغال به توسعه اقتصادی شهرستان کمک موثری خواهد داشت.
واگذاری اسناد منابع طبیعی به مرتع داران وآموزش مرتع داری در جهت غنی نمودن مراتع واستفاده بهینه از آن می توانند،ضمن اشتغال زایی در آمد زا نیز باشد.
نباتات زارعی
اراضی دشت های دامنه ای ،دشت های رسوبی ، دشت های رودخانه ای و بعضاً فلات ها وتراس های فوقانی ، بطور عمومی جهت کشت انواع زراعت های آبی و باغات استفاده می گردد که شامل گندم ،جو،چغندرقند،یونجه ،شبدر،ذرت،صیفی جات ومحصولات جالیزی می باشد.
همچنین باغات مثمر بیشتر شامل درختان هلو ، گلابی،زردآلو،زالزالک ،آلبالو،گیلاس،سنجد وبطور کلی درختان سیاه ریشه وتاکستان می گردد،گرچه واریته های متعددی از تیره مو در این منطقه از زمان های بسیار کهن
کشت می شود،اما آب وهوای منطقه برای بسیاری از واریته های این محصول نارسا است.(به جز واریته های زود رس ).
ب)حیات جانوری :
در مجموع هنوز مطالعه جامع و منسجمی در زمینه حیات جانوری منطقه صورت نگرفته است.این خلأ اطلاعاتی به ویژه در زمینه آبزیان ،دوزیستان ،خزندگان مشهود است.
در مورد ماهیان تنها می توان به زردک وسیاه ماهی اشاره نمود.پرندگان شامل دلیجه،فاخته،تعدادی از گونه های خانواده کلاغ،خانواده سار وخانواده گنجشک می گرددکه معمولاً آشیانه خود را خارج از محیط کشاورزی ساخته وصرفاً جهت تغذیه به مزارع روی می آورند.
گروه دوم پرندگان که عمدتاً در محیط زراعی زندگی می کنند شامل بلدرچین ،یلوه حنایی،خروس کولی دشتی می شوند ومهمترین آن میش مرغ می باشدکه نسل آن در حال انقراض است.از دیگر پرندگان می توان به انواع خانواده چکاوک با 8 گونه ، سره با 7 گونه،توکاو زرد پر هر یک با 4 گونه اشاره نمود.
پستانداران منطقه شامل انواع قوچ ومیش،کل وبز،گرگ،شعال،روباه،کفتار،گراز،خرگوش وگورکن می گردد.
همچنین در ارتفاعات مهم منطقه نیز پلنگ دیده شده است.
جمع بندی :
پوشش گیاهی خودرو تأمین غذای حیوانات اهلی و وحشی را به عهده دارد ودر واقع پوشش گیاهی در کنار حیات جانوری ،بخش جاندار اکوسیستم (محیط طبیعی)را تشکیل میدهد.به همین دلیل یک اکوسیستم طبیعی را زمانی می توان کامل تلقی نمود که در حد نیاز خود از پوشش گیاهی برخوردار باشد.به عبارت دیگر سلامت و دوام یک اکوسیستم طبیعی تا زمانی پابرجا می ماندکه میان فرایندهای تولید،مصرف واحیاء،نوعی تبادل پویا برخوردار باشد.با توجه به بررسی های انجام شده،عدم رعایت اصل فوق تطور اکوسیستم منطقه مطالعاتی را در مسیر جریانی فرساینده و مخرب قرار داده است . به بیان ديگر،عدم توجه به توان تولیدپوشش گیاهی ومصرف بیش از توان تولید،موجبات تخریب رویش طبیعی را فراهم آورده و تخریب رویش طبیعی به سهم خود آغاز گر سلسه واکنش هایی مخرب در طبیعت منطقه بوده است.
همچنین باید توجه داشت که عواملی نظیر فرسایش خاک ،آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی ،تخلیه فاضلاب هاومرز آب های سطحی،استفاده غلط از خاک ، توسعه بی رویه و بدون مطالعه توان اکولوژیکی مناطق و ارزیابی زیست محیطی آنها،استفاده مفرط از کشنده ها، تبدیل اراضی زراعی به دیگر کاربری ها ، موجب آشفتگی بیشتر محیط طبیعی منطقه وتشدید بحران در این بخش گردیده است . نواحی با ارزش زیست محیطی و مناظز طبیعی
الف)مناطق حفاظت شده :
در شهرستان رزن منطقه حفاظت شده ای وجود ندارد.
ب)نواحی با ارزش زیست محیطی:
مناطق با ارزش زیست محیطی شهرستان رزن شامل شکارگاه بقراطی، چشمه آب مدنی قینرجه،آب مدنی سیکندران و مار چهل دم می باشد.
- کوه بقاطی(بقراطی) :
این کوه از نظر جغرافیایی بین 48 درجه و35 دقیقه تا 48 درجه و 45 دقیقه طول شرقی و بین 35 درجه و 30دقیقه تا 35 درجه و 36 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است.ارتفاع بلندترین نقطه آن از سطح دریا 2825 متر می باشد.این کوه در نزدیکی روستای خورونده ودر 30 کیلومتری شهر رزن واقع است.
این منطقه کوهستانی با تخته سنگ های بزرگ وپوشش گیاهی بسیار خوب وچشم انداز طبیعی جالب،در ردیف مناطق بارز استان محسوب می گردد و وجود انواع گیاهان گلدار و معطر خوراکی و دارویی یکی از ویژگی های مهم این منطقه به شمار می رود.از ویژگیهای این منطقه منفرد بودن کوه ها است که اطراف آن را روستا ها احاطه کرده اند.
ازنظر منابع زیستی جانوری تعداد قابل توجهی گونه های حیات وحش مانند قوچ،میش،کل،بز،کبک،گرگ،روباه، گورکن،گرازو انواعی از پرندگان شکاری در منطقه وجود دارد.همچنین گونه هایی از مارهای سمی و خطرناک نیز در منطقه وجود دارد.
قابل ذکر اینکه فعالیت های معدنی وصنعتی تاثیر گذار،در منطقه وجود نداشته و همین امر ویژگی منطقه را از لحاظ آسایش شکار دو چندان می کند.
.فصل سوم:
مطالعات اجتماعی –اقتصادی
.حوزه نفوذ :
حوزه نفوذ شهر قروه درجزین شامل روستاها و آبادی های مستقر دردو دهستان درجزین سفلی و درجزین علیا است که محدوده بخش درجزین را شامل می گردد . فعالی های کشاورزی و دامپروری در این محدوده در سال های اخیر به علت بروز خشکسالی های متوالی در حالت رکود و توقف بوده و رشد و تحولی نداشته است.
برخی از روستاها خالی از سکنه شده و شمار جمعیت اغلب روستاها نیز با کاهش و رشد منفی روبرواست که نشانه مهاجرت فراوان ازاین روستاها به شهر های اطراف می باشد.
شمار جمعیت در دهستان درجزین علیا نیز همین پدیده مشاهده می شود و جمعیت آن در طول دهه گذشته از 5653 نفر به 13620 نفر تقلیل یافته است .در دهستان درجزین علیا نیز مشابه همین وضعیت مشاهده می شود و شمار جمعیت روستاها دهستان در طول ده سال گذشته با کاهش روبه رو بوده است و از 20303نفر به 18017 نفر تقلیل یافته است.
شناخت شهر :
قروه درجزین یکی از قصبه های قدیمی و تاریخی استان همدان است که تاریخ سکونت و زندگی در آن به دوره های قبل از اسلام و عهد ساسانیان می رسد . یاقوت حموی در کتاب تاریخ خود این محدوده را به نام در کجین ثبت کرده و گویا زادگاه دانشمند دوره اسلامی ، احمد قاسم ابن احمد درکجین ثبت کرده و گویا زادگاه دانشمند دوره اسلامی احمد قاسم ابن احمد درکجینی بوده است که در ادب و عرفان شهرت داشته است . شهر قروه درجزین در شمال دشت رزن در پهنه شمالی استان همدان و در دامنه کوهستانهای منطقه آوج قرار دارد . این شهر در دامنه های کوهستانی واقع است و به تپه های سنگی معروف به سه بردار محدود می شود . در محدوده شهرستان رزن بالغ بر 106 تپه باستانی شناسایی شده که نشانه قدمت سکونت و زندگی در این محدوده از دوران باستان بسیار قدیم است . مردم این شهر مسلمان شیعی و زبان آنان ترکی است.
خصوصیات تاریخی ، فرهنگی و اجتماعی
روستاهای واقع در حوزه نفوذ در زمینه های اجتماعی و فرهنگی از همگونی و یکنواختی برخوردار می باشند . زبان ترکی در بین روستاهای محدوده مورد مطالعه به عنوان زبان رایج است. ولی همانند سایر مناطق کشور زبان فارسی نیز در بین آنها رواج دارد و در محدوده شهرستان رزن نیز این نظام گویشی برقرار است.
دین مردم ساکن در روستاها و شهر موجود در حوزه نفوذ، اسلام است و مذهب آنها شیعه می باشد. مردمان ساکن در منطقه مورد مطالعه از اقوام ترک می باشند. طبق اظهارات اهالی منطقه ، روستای درجزین به عنوان پایتخت ییلاقی مادها مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به یکنواختی موجود در ساختار فرهنگی و اجتماعی روستاهای موجود در منطقه مورد مطالعه ، اختلافات عمده ای در بین آنها مشاهده نشده است و اختلافاتی اگر باشد عمدتاً بر سر اراضی کشاورزی است.
در سال 1381 بین روستای سوزن از بخش قروه درجزین و روستای حسام آباد از توابع بخش فامنین اختلافاتی بوجود آمد که منجر به درگيری بین آنها شد.
اختلافات بقیه روستاها بدین شدت نمی باشد . براساس اطلاعات میدانی ، تعداد 5 روستا با روستاهای همجوار اختلافاتی دارند که عبارتند از روستای سلیلک با روستای کله سر از توابع بخش فامنین ، روستای سنقر آباد و جاور سجین ، روستای سنگران کوه با روستای عین آباد ، روستای شوند با روستای عمان ،روستای قراقیه با روستای شورتگل .
به غیر از موارد مذکور ناسازگاری دیگری بین روستاهای منطقه مشاهده نشده است.
تحول و رشد جمعیت شهر
در سرشماری عمومی کشور که در سال 1345 انجام شد، شمار جمعیت ساکن در محدوده این شهر 4140 نفر گزارش شده بود در آن زمان قروه درجزین ، شهر شناخته نمی شد و به عنوان قصبه ای از بخش رزن
وابسته به شهرستان همدان شناخته می شد . در سرشماری سال 1355 که در سال های قبل از انقلاب اسلامی انجام شد، در شهر قروه درجزین تعداد 5055 نفر جمعیت گزارش شده که نشان می دهد ، رشد سالانه جمعیت معادل 2 درصد بوده است .بعد از انقلاب در سال 1361 با تاسیس شهرستان رزن و بخش درجزین در آن، در قروه درجزین نیز شهرداری تاسیس گردید و مرکزیت بخش را عهده گردیده است در زمان جنگ تحمیلی که در سال 1365 سر شماری عمومی صورت گرفت که مطابق اسناد آن ، جمعیت شهر قروه درجزین به 6708 نفر افزایش یافته و بر رشد سالانه جمعیت نیز افزوده شده در سالانه به 9/2درصد بالغ گردیده است . این امر نتیجه گرایش فراوان کارکنان و کارگران کارخانه سیمان هگمتان دراین شهر بوده است .
در سرشماری عمومی سال 1375 شمار جمعیت دراین شهر معادل 7825 نفر و رشد سالانه آن 51/1 در صد گزارش شده است . کاهش رشد در سال های اخیر در سراسر کشور مشاهده می شود که علت اصلی آن کاهش موالید و دیر ازدواج کردن جوانان است .مرکز آمار ایران در نتایج مقدماتی سر شماری سال 1385 شمار سکنه این شهر را معادل 9452 نفر اعلام داشته که رشد سالا نه اندکی افزایش یافته و برابر 9/1 درصد بوده است جدول زیر تغییرات و تحولات خانوار و جمعیت را در طول سا لهای 1345 تا 1385 بر مبنای اسناد آماری موجود در مرکز آمار ایران شهر قروه درجزین نشان می دهد.
سالها تعداد خانوار تعداد جمعیت بعد خانوار درصد رشد سالانه
1345 768 4140 4/5
1355 980 5055 2/5 2
1365 1240 6708 4/5 9/2
1375 1725 7825 5/4 5/1
1385 2459 9452 8/3 9/1
میانگین رشد سالانه 85-1345 1/2
جدول تحولات خانوار و جمعیت شهر قروه درجزین
ماخذ : آمار ایران سر شماری عمومی
اوضاع کلی اقتصادی شهر :
در سال 1375 شمار شاغلان شهر قروه درجزین بالغ بر 1872 نفر گزارش شده بودکه 3/16 درصد این تعداد را کشاورزان و دامداران تشکیل می دادند . 3/30 درصد از شاغلان در صنایع و 4/53 درصد نیز در بخش های خدماتی مشغول به کار بودند . این ارقام نشان دهنده گرایش اقتصاد شهر به بخش خدمات می باشد چرا که نیمی از شاغلان شهر در این بخش اشتغال دارند.
جمعیت فعال از مجموع دو گروه شاغلان و بیکاران جویای کار تشکیل می شوددر شهر قروه درجزین در سال 1375 تعداد بیکاران 220 نفر گزارش شده که از جمع آن شاغلان شهر تعداد نیروی کار یا جمعیت فعال برابر 2092 نفر بوده است این جمعیت به کل جمعیت که به نام میزان عمومی فعالیت نامیده می شود معادل 7/26 درصد و نسبت به جمعیت ده ساله و بیشتر که به عنوان میزان فعالیت ویژه شهرت دارد. معادل 1/35 درصد بوده است مقایسه این نسبت ها با میزان های مشابه برای جامعه شهری استان همدان و کل کشور بالا بودن نسبی آنها را نمایان می سازد.
میزان بیکاری نیز در شهر قروه درجزین بیش از میزان های مشابه در الگوهای مذکور است این میزان ها مربوط به سرشماری عمومی سال 1375 بوده و برای سرشماری 1385 هنوز این ارقام گزارش نشده است ولی از شواهد و قراین افزایش بیکاری در کلیه موارد فوق به چشم می خورد که ناشی از تغییرات ساختار سنی جمعیت و گرایش بیشتر زنان به امر اشتغال و کار یابی در بیرون از خانه است.
گزینه های سه گانه تحولات جمعیت قروه درجزین تا افق 1396
سال های پیش بینی گزینه 1-حداقل گزینه 2-متوسط رشد گزینه 3- حداکثر
جمعیت رشد جمعیت رشد جمعیت رشد
1386 9638 95/1 9638 95/1 9638 95/1
1391 10332 45/1 10727 14/2 10861 39/2
1396 10970 20/1 11974 20/1 12435 70/2
میانگین رشد سالانه 1029 17/2 54/2
گزینه اول :رشد طبیعی و توازن مهاجرتی درحد صفر
گزینه دوم : رشد طبیعی و مهاجرت بین 5 تا یک درصد
گزینه سوم : رشد طبیعی و مهاجرت بین یک تا 1/5 درصد
.فصل چهارم:
مطالعات کالبدی شهر :
مطالعات کالبدی شهر نقشه مبنای شهر قروه درجزین بر اساس عکسبرداری هوایی صورت گرفته در سال 1383 می باشد . این نقشه با توجه به سپری شدن 3 سال از زمان تصویر برداری بالطبع دستخوش تغییراتی بوده است که در مطالعاتی میدانی صورت گرفته توسط مشاور سعی بر آن بوده است که این تغییرات تا حد امکان شناسایی و در نقشه وضع موجود این طرح لحاظ گردد. با این اوصاف ،در برداشت های انجام شد.
مشخص شد که این تغییرات در حد شمال غربی شهر موسوم به تفکیکی شهرک سیمان و کارمندان شهرداری بسیار زیاد بوده ، به گونه ای که لزوم انجام نقشه برداری ازاین قسمت طی مذاکرات انجام شده با شهرداری و همچنین به اطلاع سازمان مسکن و شهر سازی استان همدان رسید. به منظور شناخت دقیق نحوه استفاده از اراضی و مشخصات کالبدی قطعات مسکونی و غیر مسکونی واقع در محدوده شهر ، در اوایل سال 1386 اقدام به براشت محلی در سطح شهر نبود . در مرحله بعد، اطلاعات مکانی برداشت شده با استفاده از سیستم نرم افزاری اتوکد تبدیل به نقشه شد. بعد از آن به منظور استفاده بهتر از اطلاعات مکانیرو توصیفی اطلاعات مذکور در سیستم GISوارد شده و پردازش گردیدند . نقشه های تهیه شده در دو مرحله توسط گروه کنترل و کارشناسان طرح مورد بازبینی مجدد قرار گرفته و جهت بررسی و تأیید شهرداری ارائه گردید.
در بررسی خصوصیات کالبدی شهر ، ابتدا نحوه استفاده از اراضی ، مورد مطالعه قرار گرفته و سپس به وضعیت کمی وکیفی کار کردهای مختلف شهری پرداخت شده و نحوه توزیع خدمات محله ای در مناطق شهر مورد مطالعه قرار گرفته است . بافت و سازمان شهری وتعیین محدوده محله های موجود در شهر ، بررسی وضعیت تراکم ساختمانی و وضعیت کلی ساختمان های مسکونی ، در ادامه این مطالعات جای گرفته است . مسائل کمی و کیفی مربوط به وضع مسکن ، وضعیت مالکیت اراضی و نیز بناها و محوطه های تاریخی ، موقعیت گنجایش و کیفیت مراکز و شبکه تاسیسات شهری و وضعیت کمی و کیفی تجهیزات شهری موضوعاتی است که در این مبحث جای می گیرد.شهر قروه درجزین به لحاظ محله بندی عرفی ، شامل گل باغی ،مفت آباد ، قلعه دینگسی ،قنبر آباد ،تیمور دره شهرک فرهنگیان و شهرک سیمان می باشد.جهت انجام مطالعات کالبدی تقسیمات دیگری مورد استفاده قرار گرفته است که شهر در قالب 5 محله
دیده شده است . مرز محلات در 4 محله با تقسیمات کالبدی طرح مصوب شهر مطابقت دارد. حدود این محلات نیز در نقشه شماره شماره ویژگی های تراکمی محلات شهر بررسی شده است .
بر طبق داده های این جدول تراکم ناخالص و خالص شهر به ترتیب 40 و 181 نفر در هکتار است . در بین محلات شهر نیز پر تراکم ترین محله محله 3 با تعداد 250 نفر در هکتار می باشد و کمترین تراکم نیز در محله دو شهر با 81 نفر در هکتار دیده می شود.
شرح /محلات محله 1 محله 2 محله 3 محله 4 محله 5 جمع کل
مساحت کل (هکتار 6/68 5/40 8/48 6/66 5/19 0/244
مساحت مسکونی (هکتار) 8/19 6/9 2/12 4/6 3/5 4/53
جمعیت (نفر) 3656 779 3057 1283 863 9638
تراکم ناخالص(نفر در هکتار9 3/53 2/19 6/62 3/19 3/44 5/39
تراکم خالص (نفر در هکتار) 0/185 9/80 3/250 6/199 0/162 6/180
در مطالعات بافت شناسی شهری چهار گونه متفاوت بافت شهری شناسایی شده است . بافت ارگانیک بافت تفکیکی نامتعارف ، بافت تفکیکی متعارف و بافت آماده سازی شده بخش عمده ای از بافت شهر شامل تفکیکی های نامتعارف است که عمدتاً شامل بافت میانی شهر می باشد.
مساحت خالص مسکونی شهر 53 هکتار است مطالعات میدانی مشاور در شهر حاکی از آن است که در کل 2315 قطعه مسکونی و 2452 واحد مسکونی در شهر وجود دارد لازم به ذکر است که جمعیت شهر در حال حاضر شامل 2530 خانوار می باشد .توسعه شهر قروه درجزین همانند اکثر شهرهای کشور در سطح صورت گرفته است به نحوی که بیش از 77 درصد از قطعات مسکونی شهر یک طبقه بوده و تنها 23 درصد ازاین قطعات دو یا سه طبقه ساخته شده اندطبق محاسبات انجام شده متوسط سطح اشغال قطعات شهر 61 درصد است . این رقم در محلات مختلف شهر بین 58 تا 63 درصد می باشد .
محاسبات انجام شده در خصوص میزان تراکم ساختمانی شهر حاکی است که متوسط تراکم ساختمانی قطعات مسکونی شهر 78 درصد است . در کل با توجه به میانگین تراکم ساختمانی محلات یک و دو به عنوان محلات قدیم و محلات سه و چهار بعنوان محلات بافت میانی و جدید شهر ، مشاهده می شود که میانگین تراکم ساختمانی طی دهه های اخیر رو به افزایش بوده است بررسی قطعات مسکونی شهر به لحاظ نوع سازه و مصالح بکار رفته در ساختمان آنها ، حاکی از آن است که بیشترین استفاده (52درصد)از آجر و آهن بوده است و در رتبه دوم ساختمان های اسکلت فلزی قرار دارد . بررسی روند استفاده از انواع مصالح طی دوره های مختلف نیز حاکی از آن است که استفاده از ساختمانهای اسکلت فلزی طی سه دهه اخیر افزایش زیادی داشته به نحوی که سهم آن طی سه دهه اخیر از 4 درصد به 44 درصد در حال حاضر رسیده است .
مطالعات انجام شده در خصوص کیفیت ابنیه حاکی از آن است که 63 درصد ساختمانها ی شهر نو ساز بوده و قریب 17 درصد آنها قابل نگهداری می باشد.همچنین متوسط دانه بندی قطعات مسکونی شهر 230 متر بوده است که این رقم در محلات یک و دو بعنوان محلات قدیمی شهر به ترتیب 244 و 265 متر بررسی سیر تحول متوسط دانه بندی قطعات مسکونی طی سه دهه اخیر حاکی از کاهش سطح قطعات دارد به نحوی که در ساختمانها بیش از 30 سال قدمت فراوانی قطعات 400-300متر بیشتر است ولی ساختمانها ی زیر 15 سال ساخت فراوانی قطعات 200-150 متر مربع بیشتر است.
بررسی ضریب سکونت شهر طی دو دوره 1375و 1386 حاکی از آن است که تراکم خانوار در واحد مسکونی با کاهش 12/0درصد به 03/1 خانوار در واحد مسکونی رسیده است که میزان مناسبی را نشان می دهد . جدول ذیل حاکی از آن است که تراکم نفر در واحد مسکونی نیز از 22/5 نفر درسال 1375 به 9/3 نفر در سال 86 دسیده است.
ضریب سکونت در واحدهای مسکونی شهر قروه درجزین در سال 1375-1386
شرح تعدادجمعیت ( در خانوارهای معمولی ) تعداد خانوار معمولی تعداد واحدهای مسکونی تراکم خانوار در واحدهای مسکونی تراکم نفر در واحدهای مسکونی
1375 7825 1723 1496 15/1 22/5
1386 9638 2530 2452 03/1 9/3
جمع بندی :
کار تهیه طرح هادی مصوب شهر از سال 1371 شروع شده و نهایتا در سال 1376 به تصویب نهایی رسیده است این طرح جمعیت شهر را در افق طرح (1368) معادل 15000 نفر بر آورد کرده است اما با توجه به جمعیت موجود شهر در سال (9638نفر ) میزان تحقق پذیری جمعیت شهر هر شهروند 5/131 متر مربع مشخص شده است در یک جمع بندی کلی می توان از کاربری هایی که تحقق پذیری بالای 50 درصد داشته اند بعنوان درصد تحققق پذیری مناسب یاد کرد این کاربری ها به ترتیب شامل کاربری مسکونی و فضای سبز می باشند کاربری های بهداشتی – درمانی ، آموزشی و اداری تحقق پذیری نسبتاً مناسب داشته اند. به طور کلی تحقق پذیری کاربری هایمورد بررسی ( به غیر از شبکه معابر ) معادل 2/62 درصد است که نشان می دهد علیرغم عدم تحقق جمعیت پیشنهادی طرح کاربری های پیشنهادی آن تحقق پذیری نسبتاً مناسبی داشته اند.
.فصل پنجم:
مطالعات ترافیک
خلاصه مطالعات وضع موجود ترافیک و حمل ونقل شهر قروه درجزین
سیمای اصلی شهری قروه درجزین از نظر ساختار شبکه ای در وضع موجود تقربیا بیانگر یک سیستم شطرنجی – حلقوی است . سلسله مراتب شبکه های شهر در وضع موجود مورد مطالعه قرار گرفته و راه های شهر به 4 دسته شریای درجه دو اصلی شریانی درجه دو فرعی ، خیابان های محلی اصلی و خیابانهای محلی فرعی تقسیم شده اند .
بررسی حجم ترافیک محورهای دروازه ای نشان می دهد که محور قروه درجزین – رزن از لحاظ حجم ترافیک در ردیف اول و محور قروه درجزین – کاج در ردیف دوم قرار دارد و پس از بدست آوردن میزان حجم عبور و مرور به محاسبه حجم بیشینه 15/12-15/11 در ظهر به عنوان ساعت اوج ظهر و ساعت 30/19-30/18 صبح به عنوان ساعت اوج عصر پرداخته شد.
بررسی کیفیت جریان ترافیک بیانگر آنست که بلوار معلم از میدان امام تا راستای شهرک فرهنگیان دارای سطح سرویس Aو بلوار مفتح و خیابان طالقانی ، شهرداری و بهشتی از ابتدا تا انتها دارای سطح سرویس B یعنی دارای کیفیت بسیار خوب می باشند . خیابان دستغیب حد فاصل خیابان کاج تا بهشتی دارای سطح سرویس Cیعنی دارای کیفیت خوب می باشند . خیابان کاج ازمیدان مدنی تا خیابان دستغیب و خیابان مدنی از میدان مدنی تا کمر بندی دارای سطح سرویس Dدارای حداقل کیفیت پذیرفتی می باشند . بلوار امام از میدان امام تا میدان مطهری دارای سطح سرویس Eیعنی از لحاظ جریان ترافیک نامناسب می باشد.
بررسی سفرهای درون شهری نشان می دهد که بیش از 62 درصد از کل سفر ها بصورت پیاده انجام می گیرد که رقم نسبتاً بالایی می باشد . بعد از پیاده ،موتور با6/13 درصد سواری با 11 درصد رتبه های دوم و سوم را یه خود اختصاص داده اند سایر وسایل نقلیه سهم جزئی را در جابجایی سفرهای درون شهری بخود اختصاص داده اند. بدون در نظر گرفتن سفرهای پیاده نزدیک به 34 درصد سفرها با موتور انجام می شود و سهم سواری شخصی حدود 29 درصد می باشد که در مقایسه با شهرهای دیگر پایین است لازم به ذکر است که اگر چه مینی بوس عمومی در داخل شهر وجود ندارد ولی اکثراً سفرهای برون شهری با مینی بوس انجام می شود.
مطالعات مبداء و مقصد برای تعیین هدف سفر نشان می دهد که سفرهای اشتغال با بیش از 42 درصد کل سفرها در رتبه اول و سفرهای آموزشی با 32 درصد از کل سفرها در رتبه دوم قرار دارند و بعد از آنها سفرهای تفریح رتبه سوم را به خود اختصاص داده است . به ویژه میزان سهم نسبی سفرهای کار بسیار پایین می باشد.
ضریب متوسط مالکیت سواری شخصی در قروه درجزین برابر 08/0 می باشد . این رقم برای مناطق مختلف متفاوت بوده و در حوزه های بین 54/0 تا 15/0 متغییر می باشد . ضریب متوسط مالکیت وسیله نقلیه در قروه درجزین برابر 22/0 برای هر نفر و تغییرات آن در مناطق مختلف بین 17/0 تا 32/0 وسیله نقلیه برای هر نفر می باشد.
همچنین متوسط سرانه سفر کل برای شهر معادل 71/1 می باشد که 66/0 آن سواره و 05/1 بصورت پیاده می باشد و این رقم متناسب با شهر قروه درجزین و وسعت آن می باشد.
بررسی سفرها مشخص شده است که 44/49 درصد از سفرها درون حوزه ای و 02/16 درصد سفرهای خارجی می باشد.
در تجزیه تحلیل شبکه معابر ، میزان تحقق پذیری شبکه های طرح تفصیلی مورد بررسی قرار گرفته و نتایج حاصله بیانگر آن است که از نظر سطح معابر حدود 28 درصد آن اجرا شده و 36 درصد اجرا نشده و 36 درصد تعریضی می باشند.
اهم مشکلات شهر در زمینه آمد و شد شهری عبارتنداز : تمرکز بیش از حد فعالیتهای تجاری – اداری در مرکز شهر ، عرض کم بعضی از خیابانها نظیر خیابان امام خمینی ، خیابان مدنی ، عدم رعایت سلسله مراتب شبکه شهری ، عدم وجود پارکینگ در شهر ، و عدم وجود یک شبکه حلقی جهت تأمین رفت و آمد سریع بین مناطق اصلی شهر بدون عبور از نواحی مرکزی شهر می باشد.
نتیجه گیری :
توسعه کالبدی شهر یکی از ابعاد مختلف توسعه آن است که خود منتج از روابط پیچیده ومجموعه ای از شرایط ، اقدامات ،خواست ها ،گرایش ها ونیز الگوی زندگی شهروندان است. هدف کلی طرح ریزی کالبدی شهر قروه درجزین تأمین فضای زندگی مناسب برای شهروندان است. این هدف کلی در بر دارنده چهار هدف جزئی تر شامل تقویت نقش وعملکرد خدماتی شهر ،ارتقاء کیفیت سکونت ، حفاظت از منابع و امکانات تجدید ناپذیر داخل وپیرامون شهروبلاخره توسعه نظام مند بافت هاب پیرامون بلافصل آن می گردد.
شهر قروه درگزین در حال حاضر یک شهر خدماتی – کشاورزی است وبدین جهت ،فضای کالبدی آن نیز تا حدودی (هرچند به طور ناقص) در همین راستا شکل گرفته است. برای هدایت منطقی توسعه کالبدی شهر و رسیدن به هر کدام از اهداف چهارگانه فوق، سیاست های به شرح زیر مشخص شده اند.
- جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی مرغوب پیرامون شهر .
- استفاده بهینه از اراضی بایر داخل محدوده و تثبیت کاربردهای پیشنهادی تحقق نیافته طرح مصوب
- افزایش تراکم های ساختمانی و جمعیتی تأمین سلسله مراتب در قالب مرکز شهری .
- توسعه امکانات فراغتی تفریحی .
- استفاده از بافت های فرسوده و تخریبی به منظور تأمین نیازهای شهر.
- تأمین نیازهای خدماتی حوزه نفوذ مستقیم وغیر مستقیم شهر.
- تاکید بر تمرکز زدایی مراکز مقیاس شهری و توزیع متوازن آنها در شهر.
- بهبود کیفیت حمل ونقل و ترافیک شهر.